Điều chỉnh hành vi tiêu dùng của người dân
Sáng 9/5, Quốc hội thảo luận tại hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).
Nội dung bổ sung nước giải khát có đường vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt nhận được sự quan tâm, nhiều ý kiến từ các ĐBQH tại phiên thảo luận.
Tham gia ý kiến về áp thuế với đồ uống có đường, tham gia ý kiến, ĐBQH Nguyễn Thị Yến Nhi (đoàn Bến Tre) bày tỏ đồng tình về bổ sung nước giải khát có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Việc này nhằm hạn chế tiêu dùng, định hướng trong tiêu dùng của người dân.
ĐBQH Nguyễn Thị Yến Nhi (Ảnh: Media Quốc hội).
Theo đại biểu, hiện nay với thói quen tiêu dùng, đặc biệt ở thế hệ trẻ rất đáng báo động đối với nước ngọt có đường. Bởi, các đối tượng này thường sử dụng nước ngọt có đường, thức ăn nhanh, cùng với thói quen sinh hoạt thiếu lành mạnh ít vận động, sử dụng điện thoại liên tục, ngủ muộn… cũng là hồi chuông cảnh báo có thể ảnh hưởng tới sức khỏe của thế hệ trẻ.
"Hiện nay, chưa có hệ lụy trước mắt nhưng về lâu dài, thậm chí 10-20 năm sau thì tình trạng sức khỏe thế hệ trẻ như thế nào?", đại biểu lo ngại và cho rằng đây là hồi chuông báo động cần có sự vào cuộc của Nhà nước để có sự điều chỉnh hành vi tiêu dùng của người dân.
Bên cạnh việc đưa vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm hạn chế tiêu dùng, nữ đại biểu nghĩ rằng, chưa phải là "chiếc đũa thần" có thể ngay tức khắc thay đổi thói quen.
Song song với đó, đại biểu đề nghị công tác tuyên truyền, giáo dục cần mạnh mẽ hơn. Đặc biệt, ngành y tế có biện pháp tuyên truyền, cảnh báo mạnh mẽ hơn để người dân hiểu rõ tác hại trong việc lạm dụng đồ uống có đường.
Đại biểu cũng kiến nghị, đối với đối tượng chịu thuế 5g/100ml cần loại trừ đối với nước trái cây tự nhiên, trong đó có nước dừa đóng hộp. Đại biểu cho biết, theo nghiên cứu nước dừa rất tốt cho sức khỏe có nhiều khoáng chất cần thiết cho con người, là lựa chọn tốt hơn đối với nước ngọt có ga, nước uống đóng chai nhiều đường.
Bên cạnh đó, bà Yến Nhi kiến nghị cần đưa mặt hàng nước dừa đóng hộp ra khỏi đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.
Không nên giảm mức thuế xuống 8%
Không đồng tình với đề xuất giảm mức thuế suất với nước giải khát có đường xuống 8%, ĐBQH Lê Hoàng Anh (đoàn Gia Lai) cho rằng mức này quá thấp. Theo ông, lập luận "áp thuế 10% sẽ ảnh hưởng tăng trưởng" chỉ đúng trong điều kiện lý tưởng khi Việt Nam không phải đối mặt với đại dịch thầm lặng đang tàn phá từng gia đình.
Ông dẫn chứng hơn 21 triệu người Việt trưởng thành mắc bệnh tim mạch, tương đương 1/4 dân số. Trong đó 200.000 người chết mỗi năm vì bệnh này, tương đương toàn bộ dân số quận Ba Đình (Hà Nội).
Hơn 5 triệu người Việt sống chung với tiểu đường, 40% trẻ em thành thị thừa cân béo phì. Đồ uống có đường không có giá trị dinh dưỡng đáng kể lại được tiêu thụ ngày càng nhiều, gia tăng ung thư.
Tính đến 2024, Việt Nam có hơn 360.000 người đang mắc án tử ung thư, mỗi năm có khoảng 180.000 ca mắc mới. Tỉ lệ tử vong do ung thư hơn 73,5%, cao hơn rất nhiều trung bình so với toàn cầu.
ĐBQH Lê Hoàng Anh (Ảnh: Media Quốc hội).
"Trong khi đó, tiêu thụ đồ uống có đường tại Việt Nam đã tăng phi mã, từ 1,59 tỉ lít năm 2009 lên 6,67 tỉ lít năm 2023, tăng 420%. Trung bình mỗi người Việt tiêu thụ hơn 70 lít nước/năm, gấp đôi mức kiến nghị để đảm bảo sức khỏe. Giá trị nhập khẩu loại đồ uống này tiếp tục tăng hàng năm", ông Hoàng Anh cho hay.
Theo ông, việc áp thuế với nước giải khát có đường không chỉ là chính sách thuế mà còn là lựa chọn chiến lược của các quốc gia có trách nhiệm. Thái Lan áp thuế từ năm 2017, Philippines, Malaysia thu hàng tỉ USD thuế từ đồ uống này và quan trọng hơn là giảm tỉ lệ bệnh tật, Brunei nhỏ hơn cũng áp thuế cao hơn Việt Nam.
"Chúng ta mới chỉ bàn và chỉ bàn theo hướng đạt "3 nhất" so với khu vực là mức thuế thấp nhất, tác động ít nhất tới bán lẻ và giảm ít nhất với người sử dụng. Nếu hôm nay không hành động, ngày mai chúng ta sẽ phải trả giá bằng ngân sách y tế, bằng năng suất lao động và bằng chính sinh mệnh của người dân", đại biểu nhấn mạnh.
Việc áp thuế đủ mạnh theo đại biểu cũng phù hợp với cam kết quốc tế. "Doanh nghiệp có quyền vận động vì lợi ích của họ, nhưng Quốc hội đại diện cho nhân dân có trách nhiệm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và định hướng sản xuất có trách nhiệm. Do đó, không nên giảm mức thuế xuống 8% mà giữ mức 10% từ năm 2026, đồng thời bổ sung thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường như Thái Lan", đại biểu Lê Hoàng Anh nhấn mạnh.
Quy định lộ trình áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường
Trước đó, báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) về việc bổ sung nước giải khát có đường vào diện chịu thuế, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, đề xuất áp thuế đối với nước giải khát có đường là bước đi đầu tiên trong tiến trình thực hiện các giải pháp nhằm hạn chế việc sản xuất, tiêu dùng các sản phẩm có nhiều đường trong thực phẩm, đồ uống, góp phần định hướng sản xuất, tiêu dùng.
Đây là một trong các nguyên nhân chính gây thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm liên quan đến chế độ ăn.
"Vì vậy, UBTVQH xin Quốc hội cho giữ như dự thảo Luật, đồng thời đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế để có thể cân nhắc khả năng bổ sung các sản phẩm khác có chứa đường vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt", ông Mãi nói.
Ngoài ra, vì mặt hàng này mới được bổ sung vào đối tượng chịu thuế nên cần có lộ trình thực hiện để các doanh nghiệp có thời gian thích ứng, điều chỉnh kế hoạch sản xuất, kinh doanh, từng bước chuyển đổi sang các sản phẩm có hàm lượng đường thấp.
Tiếp thu ý kiến ĐBQH, UBTVQH thống nhất với đề xuất của Cơ quan soạn thảo xin được chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng quy định lộ trình thực hiện: Từ năm 2027 áp dụng thuế suất 8%, từ năm 2028 áp dụng thuế suất 10%.
