Sáng 3/11, tại phiên thảo luận Tổ 11 (gồm Đoàn ĐBQH TP. Cần Thơ và Đoàn ĐBQH tỉnh Điện Biên) về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh yêu cầu bổ sung quy định cụ thể về trách nhiệm của ngân hàng thương mại khi cho vay lại nguồn vốn ODA đối với đơn vị sự nghiệp công lập trong trường hợp xảy ra rủi ro không trả được nợ.
Theo Chủ tịch Quốc hội, đây là điểm cần được quy định rõ trong Luật để tránh tình trạng “vay không gắn với hiệu quả”, dẫn tới lơi lỏng trong thẩm định, giám sát và tiềm ẩn rủi ro nợ xấu. “Nếu ngân hàng chỉ phải chia sẻ một phần rủi ro thì cần xác định tỷ lệ cụ thể, căn cứ tính toán rõ ràng. Trường hợp chưa thể quy định ngay trong Luật thì phải giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết bằng nghị định”, ông nhấn mạnh.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu.Theo Chủ tịch Quốc hội, đến cuối năm 2025, nợ công của Việt Nam ước khoảng 35–36% GDP, nợ Chính phủ 33–34% GDP và nợ nước ngoài 31–32% GDP, đều thấp hơn giới hạn cho phép. Ông đánh giá, công tác điều hành, quản lý nợ công thời gian qua đạt kết quả tích cực, góp phần giữ vững tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát và đảm bảo an sinh xã hội.
Chủ tịch Quốc hội cho biết, Chính phủ dự kiến trình Quốc hội sửa đổi toàn diện Luật Quản lý nợ công vào năm 2026, còn lần sửa đổi này theo thủ tục rút gọn nhằm ba mục tiêu:
(1) Phân cấp, phân quyền đồng bộ với Luật Ngân sách Nhà nước và Luật Đầu tư công.
(2) Cải cách thủ tục hành chính, rút ngắn tiến độ triển khai các dự án ODA.
(3) Đảm bảo tính minh bạch, chủ động, hiệu quả trong quản lý nợ công.
Dự thảo Luật sửa đổi 17/63 điều, bổ sung quy định tại 5 điều và bãi bỏ một số điều chưa phù hợp. Chủ tịch Quốc hội thống nhất với hướng mở rộng phân quyền cho Thủ tướng, Bộ Tài chính và tăng tính chủ động cho chính quyền địa phương trong quyết định, sử dụng ngân sách, đồng thời lưu ý phải có cơ chế giám sát, chế tài chặt chẽ khi cấp phát và cho vay lại vốn ODA.
Ông dẫn ví dụ, nhiều địa phương khó khăn như Điện Biên gặp vướng mắc lớn về vốn đối ứng. “Bộ Tài chính cần có hướng dẫn cụ thể, tạo điều kiện để địa phương tiếp cận và giải ngân nhanh nguồn vốn ODA, tránh để dự án chậm tiến độ,” Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Trưởng Đoàn ĐBQH Thành phố Cần Thơ Nguyễn Tuấn Anh điều hành phiên thảo luận tổ.Liên quan đến phát hành trái phiếu chính quyền địa phương, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần thực hiện trong phạm vi tổng mức vay và bội chi ngân sách địa phương đã được Quốc hội phê duyệt. “Thực tế, chỉ có các đô thị lớn như Hà Nội hay TP. Hồ Chí Minh phát hành được trái phiếu. Vì vậy, nên tập trung phát hành ở Trung ương để Chính phủ điều hành, phân bổ lại cho địa phương, tránh rủi ro ‘địa phương vay – Trung ương trả’”, ông nói.
Đề cập quy trình cấp bảo lãnh Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội cho rằng dự thảo Luật hiện quy định Bộ Tài chính dựa trên kết quả thẩm định của tổ chức tín dụng là chưa rõ trách nhiệm. “Cơ quan thẩm định, cơ quan cấp bảo lãnh phải có trách nhiệm rõ ràng, tránh tạo thêm tầng nấc trung gian, làm tăng thủ tục hành chính”, ông lưu ý.
Trao đổi tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết dự thảo Luật sửa đổi lần này mở rộng quyền đề xuất vay ODA trực tiếp cho doanh nghiệp nhà nước và công ty con 100% vốn nhà nước, giúp rút ngắn quy trình, giảm phụ thuộc vào bộ chủ quản.
Tuy nhiên, Bộ trưởng khẳng định vẫn cần có cơ chế đảm bảo trách nhiệm của công ty mẹ. “Phải quy định thế nào để giảm tối đa thủ tục nội bộ nhưng không buông lỏng giám sát”, ông nói.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, khó khăn lớn nhất của các dự án ODA là thời gian chuẩn bị quá dài. Từ đàm phán đến ký hiệp định mất trung bình 12–14 tháng, khiến nhiều dự án khi bắt đầu giải ngân đã hết nửa thời gian hiệu lực. “Nếu không rút ngắn quy trình, nhiều dự án sẽ phải kéo dài, thậm chí phải đóng lại và tìm nguồn khác để hoàn thiện”, ông cho biết.
Bộ trưởng nhấn mạnh, Bộ Tài chính đã tham khảo Ngân hàng Thế giới và kiến nghị sửa đổi Nghị định về ODA theo hướng rút ngắn thời gian hoàn tất thủ tục trong vòng 12 tháng. Đồng thời, Luật sửa đổi lần này phải “tích hợp toàn bộ các vấn đề vướng mắc để quản lý tập trung ở một đầu mối, đánh giá kỹ hiệu quả tài chính trước khi quyết định vay”.
