Đặc sản vùng trung du nay thành hàng hiếm
Phú Thọ từ lâu nổi tiếng với những đồi cọ xanh mướt, tán lá rộng thường được dùng lợp mái nhà. Tuy nhiên, ít người biết rằng quả cọ cũng là một đặc sản độc đáo của vùng đất này. Những năm gần đây, quả cọ xuất hiện ngày càng ít trên thị trường, trong khi giá bán lại tăng mạnh, phổ biến ở mức khoảng 100.000 - 150.000 đồng/kg, có thời điểm còn cao hơn.
Chị Nguyễn Mai Loan (Phú Thọ) cho biết, trước đây quê chị có rất nhiều đồi cọ, cây cọ còn được trồng xen kẽ trên các đồi chè. “Cứ đến mùa cọ là ăn mãi không hết. Ngày trước phải đi tìm trong hàng nghìn cây xem cây nào cho quả ngon nhất để hái, nhưng cọ thì lúc nào cũng sẵn”, chị Loan nhớ lại.
Quả cọ là một đặc sản độc đáo của Phú Thọ
Theo chị Loan, hiện nay nhìn thấy cây cọ đã khó, tìm được quả cọ ngon lại càng hiếm hơn. Tuổi thơ gắn liền với cọ và chè, nhưng khi lớn lên đi làm ăn xa, đến lúc quay về quê, muốn ăn lại quả cọ phải bỏ ra cả mấy trăm nghìn đồng để mua ở xã khác.
“Hơn 100.000 đồng/kg, tôi phải nhờ người quen đặt mua ở xã bên cạnh mà mãi mới có”, chị Loan chia sẻ.
Không chỉ người dân địa phương, nhiều người xa quê cũng sẵn sàng chi tiền cao để tìm mua quả cọ như một cách tìm lại hương vị tuổi thơ.
Thu hoạch vất vả, mùa cọ chỉ kéo dài vài tháng
Chị Thu Anh, người bán đặc sản quê trên mạng xã hội, cho biết quả cọ luôn là mặt hàng đắt đỏ và hiếm mỗi khi vào mùa. “Mỗi lần có hàng, tôi phải chia đều cho khách đặt vì toàn người quen”, chị nói.
Theo chị Thu Anh, trước đây xã chị có hàng nghìn cây cọ trồng rải rác trên các đồi. Nhưng hiện nay, diện tích cọ bị thu hẹp do người dân chuyển sang trồng cây ăn quả khác hoặc xây dựng nhà cửa. Năm nay lại thêm cọ mất mùa, nên để đủ hàng bán, chị phải đặt mua từ các huyện lân cận.
Theo người dân địa phương, cây cọ bắt đầu ra hoa, kết quả vào khoảng giữa tháng 7 Âm lịch. Sau đó 3–4 tháng, quả cọ chín dần, vỏ chuyển từ xanh đậm sang xanh pha ánh xanh da trời. Tùy thời tiết, mùa cọ có thể kéo dài vài tháng, nhưng thường bắt đầu bán từ tháng 10–11 Âm lịch.
Món cọ ỏm dậy mùi thơm và cho hương vị lạ miệng, khó quên
Việc thu hoạch quả cọ khá vất vả và nguy hiểm. Cây cọ cao, thân chi chít gai, người hái phải leo lên cây hoặc dùng sào. Nếu không cẩn thận, quả dễ bị sây sát, giảm độ ngon và nhanh hỏng.
Thoạt nhìn, quả cọ khá giống quả trám, nhưng quả trám hình thoi, còn quả cọ có hình cầu hoặc bầu dục, chỉ to bằng ngón tay cái, quả lớn hơn thì cỡ hai đốt ngón tay.
Quả cọ đạt chất lượng ngon thường có màu xanh pha nâu đen, vỏ mỏng dễ bóc, ruột màu vàng đậm, thịt cứng. Tuy nhiên, không phải cây cọ nào cũng cho quả ngon mà phải là cọ nếp. Có khi cả trăm cây mới chọn được một cây cho quả đạt chuẩn, với thịt vàng óng, thớ mịn, ít thô.
Quả cọ nếu ăn ngay khi vừa hái sẽ rất chát, vì vậy người dân thường mang đi “ỏm” – tức làm chín mềm. Khi đó, cọ bớt chát, dậy mùi thơm và cho hương vị lạ miệng, khó quên.
Không chỉ ăn chơi, cọ còn là nguyên liệu cho nhiều món ăn dân dã như cọ kho cá, kho thịt, dưa cọ ngày Tết, thậm chí ở một số nơi, cọ nếp còn được dùng làm bánh dày.
Quả cọ không phải món “sơn hào hải vị”, nhưng lại mang theo giá trị văn hóa và ký ức tuổi thơ của nhiều thế hệ người Phú Thọ. Chính vì vậy, dù giá ngày càng cao và không phải lúc nào cũng có, nhiều người vẫn sẵn sàng canh mua bằng được để được thưởng thức lại hương vị quen thuộc của miền trung du.
