Vào một buổi sáng lạnh buốt ở New York năm 1902, khi những bông tuyết dày đặc trút xuống, bà Mary Anderson một nữ doanh nhân người Alabama đang ngồi trong chiếc xe ô tô của mình và chứng kiến cảnh tượng khiến bà không thể quên: người tài xế phải nhoài người ra khỏi cửa sổ, vừa run rẩy vừa cố dùng tay cạo lớp băng bám trên kính chắn gió. Gió lạnh tạt thẳng vào mặt, nước tuyết bắn tung tóe, và xe phải dừng lại giữa đường. Cảnh tượng ấy, với người khác, chỉ là một điều bất tiện trong mùa đông. Nhưng với Anderson, đó là khoảnh khắc lóe lên một ý tưởng có thể thay đổi thế giới.
Từ ý tưởng giản dị đến sáng chế lịch sử
Ngay sau chuyến đi ấy, Mary Anderson vẽ nên bản phác thảo đầu tiên của thiết bị gạt kính chắn gió: một cánh tay cơ khí có thể điều khiển từ bên trong xe. Thiết kế của bà gồm một cần gạt tay nối với lưỡi gạt bằng cao su bên ngoài, được giữ sát mặt kính nhờ hệ thống lò xo. Khi người lái xoay hoặc kéo cần, lưỡi gạt sẽ quét qua lại, lau sạch nước mưa, tuyết và bụi bẩn.
Ngày 10/11/1903, Mary Anderson chính thức được cấp bằng sáng chế số US 743 801 cho “Window Cleaning Device” thiết bị lau kính đầu tiên trong lịch sử ngành ô tô.
Mary Anderson và thiết kế là tiền thân của cần gạt nước xe ô tô hiện đạiTưởng chừng đó sẽ là bước ngoặt mở ra sự nghiệp lẫy lừng, nhưng thực tế lại không như mơ. Khi Anderson mang ý tưởng đi chào bán cho các hãng xe hơi, bà chỉ nhận được những cái lắc đầu: “Phiền phức quá, ai lại muốn thứ gì quét qua quét lại ngay trước mặt khi lái xe?”, họ nói. Vào thời điểm đó, ô tô vẫn là món hàng xa xỉ, và khái niệm về an toàn gần như chưa tồn tại.
Bằng sáng chế của bà hết hạn năm 1920, và Mary Anderson không kiếm được một xu nào từ phát minh của mình.
Thật trớ trêu, chỉ hai năm sau khi bằng sáng chế hết hạn, vào năm 1922, hãng Cadillac trở thành nhà sản xuất ô tô đầu tiên trên thế giới trang bị cần gạt nước tiêu chuẩn cho xe của mình. Từ đó, phát minh của Mary Anderson trở thành chuẩn mực an toàn toàn cầu.
Đến năm 1913, cần gạt cơ học đã xuất hiện phổ biến trên xe hơi, và các biến thể tự động, chạy điện, cảm biến mưa sau này đều dựa trên nền tảng mà Anderson tạo ra. Dù tên bà từng bị quên lãng, nhưng đóng góp của bà đã được ghi nhận lại sau này, Mary Anderson được Viện Sáng chế Quốc gia Mỹ (National Inventors Hall of Fame) vinh danh là “người phụ nữ đặt nền móng cho an toàn hiện đại trong ô tô”.
Giá trị vượt thời gian của một phát minh “nhỏ”
Cần gạt nước ở thời điểm hiện tại tưởng chỉ là một chi tiết hết sức bình thường đối với mọi chiếc xe nhưng thực chất lại là một trong những cải tiến mang tính bước ngoặt của ngành ô tô. Nó không chỉ giúp người lái giữ tầm nhìn trong mưa bão, mà còn góp phần cứu sống hàng triệu sinh mạng trên toàn thế giới. Phát minh của Anderson mở ra cả một ngành công nghiệp phụ trợ khổng lồ: từ sản xuất lưỡi gạt, mô-tơ điện, cảm biến mưa cho đến hệ thống kính tự làm sạch.
Mặc dù không kiếm được tiền từ phát minh của mình nhưng bà được lịch sử ghi nhậnNhưng hơn tất cả, câu chuyện của Mary Anderson là lời nhắc rằng những đổi mới vĩ đại không nhất thiết phải đến từ phòng thí nghiệm, mà đôi khi chỉ bắt đầu từ một người bình thường quan sát cuộc sống hàng ngày.
Bà không phải kỹ sư, không có bằng đại học, và sống trong một thời kỳ mà phụ nữ hiếm khi được ghi nhận trong lĩnh vực kỹ thuật. Thế nhưng chính bà - chứ không phải bất kỳ kỹ sư nào - đã nhìn thấy điều mà cả thế giới đã bỏ lỡ. Mary Anderson chưa từng được hưởng thành quả kinh tế từ sáng chế của mình, nhưng bà đã để lại một di sản lớn hơn rất nhiều: một minh chứng rằng đôi khi, một khoảnh khắc nhỏ trong đời sống hàng ngày lại có thể thay đổi cả thế giới.
