Ngành vũ trụ Nga vừa khép lại năm 2025 bằng việc thực hiện thành công vụ phóng tên lửa Soyuz-2.1b/Fregat từ sân bay vũ trụ Vostochny ở vùng Viễn Đông.
Vụ phóng ngày 28/12 là sứ mệnh đưa vào quỹ đạo cặp vệ tinh quan sát Trái Đất Aist-2T, cùng với khoảng 50 vệ tinh phụ từ nhiều quốc gia.
Vệ tinh lưỡng dụng Aist-2T, mỗi vệ tinh nặng khoảng 670 kg, với khả năng chụp ảnh lập thể độ phân giải cao, được phát triển bởi Trung tâm nghiên cứu tên lửa vũ trụ Tiến bộ (RKTs Progress) theo hợp đồng với với Tập đoàn vũ trụ nhà nước Roskosmos.
Việc tạo ảnh lập thể bề mặt Trái đất từ quỹ đạo đồng bộ Mặt trời sẽ khả thi nhờ vào hệ thống camera kép trên mỗi vệ tinh Aist-2T (thay vì chỉ một camera trên thế hệ Aist-2D trước đó, được phóng vào năm 2016), cho phép chụp ảnh từng khu vực ở góc độ hơi khác nhau.
Vệ tinh Aist-2T được cho là có khả năng chụp ảnh với độ phân giải cao tới 1,6 mét khi chụp hướng nadir (thẳng xuống dưới đường bay của vệ tinh). Ở cùng chế độ chụp ảnh này, nó cũng có thể tạo ra ảnh lập thể với độ phân giải lên đến 1,9 mét.
Ở chế độ đa phổ và ảnh màu tổng hợp, vệ tinh có thể có thể chụp được ảnh với độ phân giải 4,8 mét khi hướng thẳng đứng hoặc lên đến 5,9 mét đối với các bộ ảnh lập thể.
Trước khi được phóng thành công, cặp vệ tinh này đã nhiều lần bị "lỡ" chuyến bay trên Soyuz.
Cụ thể, ban đầu cặp vệ tinh Aist-2T được lên lịch phóng vào tháng 11/2022, sau đó bị dời đến năm 2023, rồi được lên lịch lại vào ngày 25/12/2024. Nhiệm vụ lại bị hoãn một lần nữa, ít nhất là đến ngày 17/3/2025, rồi đến ngày 26/6/2025. Lịch tiếp tục bị lùi đến cuối tháng 8/2025, và cuối cùng cặp vệ tinh cũng được phóng vào ngày 28/12/2025.
Việc trì hoãn liên tục này phản ánh những khó khăn kỹ thuật, hậu cần và có thể cả yếu tố địa chính trị mà chương trình vũ trụ Nga gặp phải trong giai đoạn gần đây.
Vụ phóng Soyuz-2.1b khép lại năm 2025 của ngành vũ trụ Nga với số lượng vệ tinh kỷ lục được đưa lên quỹ đạo trong một sứ mệnh duy nhất. Ảnh: Roskosmos
Một điểm đặc biệt khác của vụ phóng Soyuz ngày 28/12 chính là việc tên lửa Nga đưa vào quỹ đạo đồng thời 3 vệ tinh quan sát hoàn toàn do Iran tự sản xuất, đánh dấu bước tiến lớn trong chương trình vũ trụ của Iran và sự hợp tác giữa Moscow và Tehran.
Đây là lần thứ 7 Iran sử dụng tên lửa Nga để phóng vệ tinh, nhưng là lần đầu tiên phóng đồng thời 3 vệ tinh nội địa cùng lúc, là Zafar-2, Paya và Kowsar-1.5.
Các vệ tinh này được sử dụng cho mục đích "quan sát" và được thiết kế bởi "khu vực tư nhân", hãng thông tấn chính thức IRNA cho biết.
Theo hãng tin này, Paya là vệ tinh chụp ảnh tiên tiến nhất do Iran tự sản xuất, sử dụng trí tuệ nhân tạo để cải thiện độ phân giải hình ảnh, và các vệ tinh sẽ tập trung vào quản lý tài nguyên nước, giám sát môi trường và lập bản đồ.
Iran khẳng định ngành công nghiệp hàng không vũ trụ của mình là vì mục đích hòa bình và tuân thủ các nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (UNSC) về chương trình hạt nhân của nước này.
Sự kiện này không chỉ thể hiện sự phát triển nhanh chóng của ngành công nghiệp vũ trụ Iran mà còn củng cố quan hệ đối tác chiến lược giữa Nga và Iran trong lĩnh vực không gian, đặc biệt trong bối cảnh cả 2 quốc gia đều chịu nhiều lệnh trừng phạt của phương Tây.
Ngoài các vệ tinh chính kể trên, tên lửa Soyuz-2-1b cũng mang theo hàng chục vệ tinh đa dạng, từ vệ tinh mini CubeSat phục vụ mục đích giáo dục, tới các vệ tinh siêu nhỏ PicoSat phục vụ các nhiệm vụ như theo dõi, thu thập dữ liệu và liên lạc trong không gian.
Các vệ tinh phụ đáng chú ý nhất trong sứ mệnh này là 2 vệ tinh thử nghiệm Marafon-IoT, được phát triển tại ISS Reshetnev và nhằm mục đích mở đường cho hệ thống vệ tinh Internet vạn vật (IoT). Tuy nhiên, vào thời điểm chúng được đưa lên bệ phóng, dự án chính đã đứng trước nguy cơ bị hủy bỏ do ngân sách không gian của Nga bị thu hẹp.
Các vệ tinh nước ngoài có mặt trong sứ mệnh lần này, ngoài bộ 3 vệ tinh của Iran, còn đến từ nhiều tổ chức khác nhau ở Montenegro, Kuwait, Qatar, Ecuador và Belarus.
Ngoài ra, trung tâm STT do chính phủ hỗ trợ có trụ sở tại St. Petersburg cũng báo cáo đã gửi tổng cộng 8 vệ tinh nhỏ trên sứ mệnh Soyuz-2.1b.
Lần phóng thành công Soyuz này khép lại năm 2025 của Roscosmos với tổng cộng 52 vệ tinh được đưa lên quỹ đạo trong một sứ mệnh duy nhất – một con số kỷ lục về số lượng vệ tinh Nga và quốc tế cùng phóng.
Và đây không chỉ là sứ mệnh kỹ thuật thông thường, mà nó còn mang ý nghĩa địa chính trị quan trọng, đánh dấu mốc son cho Iran với 3 vệ tinh "cây nhà lá vườn" đầu tiên được phóng đồng loạt nhờ sự hỗ trợ từ Nga.
Minh Đức (Theo Russian Space Web, Moscow Times)
