Từng là loài cá dân dã bị xem như “đồ ăn chơi” của người miền Tây, cá loi choi còn gọi là cá đũa nay trở thành một trong những đặc sản được nhiều người săn lùng, với giá khô lên tới 200.000 đồng/kg. Sự thay đổi giá trị này khiến không ít người bất ngờ về một món ăn tưởng chừng rất quen thuộc.
Cá loi choiCá loi choi có thân thon dài, nhỏ như chiếc đũa tre, thường sinh sống ở vùng nước lợ nơi giao nhau giữa nước ngọt và nước mặn. Chúng tập trung nhiều tại các bãi bùn ven sông, khu vực cửa sông và vùng bãi bồi thuộc các tỉnh miền Tây Nam Bộ. Mùa cá xuất hiện chủ yếu từ tháng 7 đến tháng 10 âm lịch, thời điểm nước lớn, cá theo dòng chảy từ biển vào để trú ngụ và sinh sản. Nhờ sống trong môi trường đặc thù, loại cá này có lớp mỡ tự nhiên khá dày, tạo nên hương vị riêng biệt khi chế biến.
Trước đây, cá loi choi khá phổ biến và được bán với giá rất rẻ. Người dân thường bắt về làm món nướng, chiên hoặc dùng làm mồi nhậu hằng ngày. Tuy nhiên, trong vài năm trở lại đây, trữ lượng loài cá này giảm dần, việc đánh bắt cũng khó khăn hơn do môi trường thay đổi và nguồn cá tự nhiên khan hiếm. Chính sự khan hiếm đã khiến giá trị của cá loi choi tăng lên, đặc biệt khi được phơi khô và chế biến thành đặc sản.
Nếu ngày trước chúng có nhiều nhưng không mang lại giá trị kinh tế thì hiện nay, cá loi choi thành "mỏ vàng", mang lại nguồn thu đáng kể.Khô cá loi choi hiện là sản phẩm được nhiều người ưa chuộng. Cá sau khi làm sạch thường được ướp sả, ớt rồi phơi dưới nắng tự nhiên. Nhờ hàm lượng mỡ cao, khi nướng lên, khô cá tươm mỡ, dậy mùi thơm quyến rũ, thịt dai và béo đặc trưng. Nhiều người nhận xét rằng chỉ cần nướng sơ trên than, miếng cá cong lại, lớp mỡ vàng óng là đã đủ khiến thực khách “ghiền” ngay từ lần đầu thưởng thức. Ngoài món nướng, khô cá loi choi còn được dùng làm gỏi xoài, gỏi bông súng tạo nên sự kết hợp hài hòa giữa vị chua nhẹ, giòn, thơm của rau củ và vị mằn mặn béo ngậy của cá.
Những người từng thưởng thức cá loi choi cho biết loài cá này có kích thước bé nhưng thịt dai, ngọt và béo.Nhu cầu thị trường khiến giá khô cá loi choi cũng tăng theo. Tại nhiều nơi ở miền Tây, loại khô này được bán với giá khoảng 180.000 - 200.000 đồng/kg, thậm chí có nơi cao hơn tùy chất lượng và mùa vụ. Các tiểu thương cho biết dù giá đã tăng đáng kể, nhưng vào mùa ít cá, lượng hàng vẫn không đủ đáp ứng nhu cầu.
Tuy là đặc sản, nhưng cá loi choi khô cũng đòi hỏi người mua lựa chọn kỹ. Một số cơ sở vì lợi nhuận có thể trộn lẫn cá kém chất lượng hoặc phơi trong điều kiện không đảm bảo vệ sinh khiến hương vị bị ảnh hưởng. Người tiêu dùng được khuyến cáo nên mua tại các cửa hàng uy tín, tránh sản phẩm có giá quá rẻ hoặc có mùi lạ.
Trên thị trường, cá loi choi tươi có giá khoảng 50.000 đồng/kg, trong khi cá khô có giá tới 200.000 đồng/kg.Từ món ăn bình dân trở thành đặc sản có giá trị cao, cá loi choi là minh chứng cho sự thay đổi của ẩm thực bản địa: những sản vật tưởng chừng đơn giản của miền sông nước, khi được gìn giữ và chế biến khéo léo, lại trở thành hương vị độc đáo mà ai cũng muốn một lần thử.
