Từ 1/1/2026, quy định quốc gia về thiết bị an toàn cho trẻ em dùng trên ô tô (QCVN 123:2024/BGTVT, ban hành kèm Thông tư 48/2024) có hiệu lực. Cùng lúc, Luật Trật tự, an toàn giao thông đặt trách nhiệm cho người lái xe phải sử dụng hoặc hướng dẫn sử dụng thiết bị an toàn phù hợp cho trẻ em dưới 10 tuổi và dưới 1,35 m khi ngồi trên xe. Quy định này nhằm giảm thiểu thương vong trẻ em trong tai nạn giao thông nhưng cũng đặt ra nhiều băn khoăn cho phụ huynh: chọn loại nào, lắp ra sao, khi nào chuyển giai đoạn?
Các thiết bị an toàn cho trẻ được phân loại theo khối lượng. Ảnh minh họaMột điểm mấu chốt của QCVN 123 là phân loại thiết bị theo khối lượng (weight-based), không chỉ theo tuổi như nhiều phụ huynh vẫn tưởng. Quy chuẩn chia thành 5 nhóm:
Nhóm 0 (trẻ sơ sinh đến 6-9 tháng tuổi, nặng dưới 10 kg, thường dùng nôi xách tay hoặc ghế dạng vỏ sò/ngồi quay lưng so với chiều xe).
Nhóm 0+ (trẻ từ 12-15 tháng tuổi, nặng dưới 13 kg, vẫn dùng nôi và lắp ngược chiều xe).
Nhóm I (trẻ từ 1-4 tuổi, nặng 9–18 kg, dùng ghế quay mặt về trước với dây đai 5 điểm).
Nhóm II (trẻ từ 4-7 tuổi, nặng 15–25 kg, dùng ghế nâng có tựa lưng).
Nhóm III (trẻ từ 6-10 tuổi, nặng 22–36 kg, dùng đệm nâng). Việc chọn ghế phải dựa trên nhãn ghi rõ giới hạn cân nặng/chiều cao của nhà sản xuất và phù hợp với thể trạng trẻ.
Các chuyên gia an toàn (và hướng dẫn của các cơ quan an toàn quốc tế) nhấn mạnh trẻ nên ngồi ghế quay lưng (rear-facing) đến khi vượt quá giới hạn cân nặng/chiều cao của ghế vì tư thế quay lưng phân tán lực va chạm, bảo vệ đầu và cổ non nớt của trẻ. Ở Việt Nam, QCVN cũng cấm lắp ghế trẻ em ở ghế phụ phía trước nếu túi khí chưa bị vô hiệu hóa, vì lực bung của túi khí có thể gây chấn thương nghiêm trọng cho trẻ. Nếu trẻ đủ điều kiện ngồi hàng sau và dùng ghế đúng chuẩn, rủi ro chấn thương sẽ giảm đáng kể.
QCVN 123 công nhận và khuyến khích sử dụng hệ thống ISOFIX. Ảnh minh họaQCVN 123 công nhận và khuyến khích sử dụng hệ thống ISOFIX - các chốt kim loại neo ghế trực tiếp vào khung xe - vì nó giảm nguy cơ lắp sai so với cố định bằng dây đai. Tuy nhiên không phải xe hay ghế nào cũng có ISOFIX. Khi dùng dây đai của xe, người lớn cần tuân thủ đúng hướng dẫn nhà sản xuất: ghế phải ngồi chắc, dây đai siết vừa đủ, dây đai 5 điểm phải nằm chính xác qua vai, hông và giữa hai chân trẻ. Kiểm tra nhãn, hướng dẫn sử dụng và các điểm neo trước khi mua.
Nhiều trường hợp ghế đạt chuẩn nhưng lắp sai (lỏng chốt ISOFIX, dây đai to quá lỏng, tư thế sai) khiến thiết bị gần như vô dụng khi xảy ra va chạm. QCVN lưu ý các yêu cầu kỹ thuật: không có cạnh sắc, bộ phận cứng không mòn dây đai, chỉ tháo được bằng dụng cụ chuyên dụng để tránh tháo lắp tùy tiện. Kiểm tra nhãn mác, thời hạn sử dụng, lịch sử tai nạn (không dùng ghế đã từng va chạm mạnh) và tuân thủ hướng dẫn nhà sản xuất.
