Dù hệ thống pháp luật đã được thiết lập, việc thực thi chưa đủ mạnh đang đặt ra yêu cầu cấp bách về hoàn thiện cơ chế, chính sách và nâng cao năng lực giám sát y tế.
Mới đây, Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) phát cảnh báo khẩn về 5 loại thuốc nghi giả, yêu cầu các Sở Y tế thông báo ngay đến cơ sở y tế, nhà thuốc và người dân để ngăn chặn việc buôn bán, sử dụng.
Cảnh báo này xuất phát từ thực tế nhiều doanh nghiệp dược liên tục phát hiện sản phẩm không rõ nguồn gốc, mạo danh thương hiệu uy tín, đe dọa sức khỏe cộng đồng và làm suy giảm niềm tin vào hệ thống y tế.
Ba loại thuốc tra mắt phổ biến bị nghi giả do Novartis Việt Nam báo cáo gồm: Tobrex 5ml (lô VEE98C, VEE90A), Maxitrol 5ml (VFD09A) và TobraDex 5ml (VHN07A). Ngoài ra, Sandoz Việt Nam cảnh báo về một lô Aclasta nghi giả; DKSH Pharma Việt Nam cũng cho biết thuốc ngủ Lexomil 6mg bị phát hiện, thu giữ tại TP.HCM có dấu hiệu mạo danh, chưa từng được cấp phép lưu hành ở Việt Nam.
 |
| Ảnh minh hoạ |
Trước tình hình này, Cục Quản lý Dược yêu cầu các địa phương khẩn trương kiểm tra, giám sát, truy xuất nguồn gốc sản phẩm nghi ngờ; đồng thời đề nghị doanh nghiệp cung cấp thông tin và phối hợp với lực lượng chức năng để xử lý dứt điểm.
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên, thuốc giả, thực phẩm chức năng giả và đặc biệt là sữa giả đang trở thành vấn nạn, tác động trực tiếp đến sức khỏe người dân và gây bất an xã hội.
Ông cho rằng, hệ thống pháp luật đã có đủ quy định nhưng thực thi chưa đủ mạnh, chưa đủ sức răn đe. Đồng thời, nhấn mạnh cần chuyển từ thanh tra định kỳ sang kiểm tra đột xuất, áp dụng chế tài nghiêm khắc hơn.
TS. Tạ Mạnh Hùng, Phó cục trưởng Cục Quản lý Dược, cho rằng mức xử phạt hiện nay với hành vi buôn bán thuốc giả còn quá nhẹ, nhiều trường hợp chỉ bị phạt vài triệu đồng và tịch thu hàng hóa. “Thuốc giả liên quan đến sức khỏe, tính mạng, không thể đánh giá đơn thuần bằng giá trị vật chất”, ông khẳng định.
Tương tự, Phó giám đốc Sở Y tế Đỗ Thái Hòa cho biết việc xử lý hiện vẫn dựa chủ yếu vào giá trị hàng hóa thu giữ, chưa phản ánh đúng mức độ nguy hại. Ông đề xuất sửa luật, áp dụng hình phạt riêng đối với hành vi làm giả thuốc, kể cả truy cứu trách nhiệm hình sự trong những trường hợp nghiêm trọng.
Không chỉ thuốc giả, tình trạng quảng cáo sai sự thật trên môi trường số cũng đang gia tăng. Ông Lê Minh Hải, Phó giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM, cho rằng việc xác minh trên mạng còn chậm, phân cấp xử lý chưa rõ ràng trong khi các đối tượng lợi dụng mạng xã hội tiếp cận người tiêu dùng ngày càng tinh vi. Ông kiến nghị cần có lực lượng chuyên trách, hóa trang như người tiêu dùng để kiểm tra thực tế, phát hiện vi phạm và chuyển hồ sơ ngay cho cơ quan điều tra.
Bộ Y tế hiện đang phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an, Bộ Công Thương và Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia kiểm soát thuốc giả.
Năm 2024, hàng trăm đoàn kiểm tra được triển khai trên cả nước, xử lý nhiều vụ vi phạm nghiêm trọng, một số đã chuyển cơ quan điều tra. Từ đầu năm 2025, các vụ việc liên quan đến thuốc điều trị, thực phẩm bảo vệ sức khỏe và sữa giả tiếp tục bị phát hiện, chủ yếu tiêu thụ qua nền tảng trực tuyến. Cục An toàn thực phẩm cho biết sẽ tăng cường kiểm soát các sản phẩm nhập khẩu và thương hiệu dễ bị làm giả.
Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên yêu cầu các địa phương đẩy mạnh thanh tra định kỳ kết hợp kiểm tra đột xuất; việc thu hồi sản phẩm vi phạm phải khẩn trương và truy tận gốc cơ sở sản xuất, phân phối thuốc giả, không dừng ở xử phạt hành chính. Ông nhấn mạnh vai trò của truyền thông và sự vào cuộc của toàn xã hội: “Không chỉ chế tài, mà phải tuyên truyền để người dân nhận biết, cảnh giác và cùng bảo vệ sức khỏe cộng đồng”.
Bộ Y tế cũng khuyến cáo các nhà khoa học, chuyên gia y tế – kể cả đã nghỉ hưu – không tham gia quảng cáo sai sự thật hoặc tiếp tay cho sản phẩm không rõ nguồn gốc. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng được coi là chìa khóa ngăn chặn từ gốc hệ lụy do thuốc và thực phẩm chức năng giả gây ra.
