Theo báo cáo “Triển vọng việc làm và xã hội thế giới: Xu hướng 2025” do Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) công bố mới đây, thị trường lao động toàn cầu dù có dấu hiệu phục hồi sau đại dịch Covid-19, vẫn còn rất mong manh. Tỷ lệ thất nghiệp năm 2024 duy trì ở mức 5%, không thay đổi nhiều so với năm trước. Tuy nhiên, con số này che giấu những vấn đề nghiêm trọng bên dưới, đặc biệt là sự gia tăng tỷ lệ thanh niên thất nghiệp và tình trạng lao động nghèo.
Thanh niên đang chiếm tỷ lệ cao trong nhóm người thất nghiệp toàn cầu. Trong tổng số 186 triệu người không có việc làm, nhóm lao động trẻ chiếm khoảng 12,6%, cao hơn đáng kể so với các nhóm tuổi khác. Tình trạng thất nghiệp ở thanh niên không chỉ giới hạn ở các nước đang phát triển, mà còn lan rộng sang cả các nền kinh tế phát triển, nơi cơ hội việc làm ngày càng đòi hỏi trình độ và kỹ năng cao hơn.
Đáng lo ngại hơn, tại nhiều quốc gia có thu nhập thấp, tỷ lệ thanh niên rơi vào nhóm NEET – không có việc làm, không đi học, không được đào tạo – đang tăng gần 4%. Đây là chỉ báo cho thấy sự suy giảm của khả năng tiếp cận giáo dục và thị trường lao động của lớp trẻ, đặt ra nguy cơ mất cân bằng xã hội trong dài hạn.
 |
| Trong tổng số 186 triệu người không có việc làm, nhóm lao động trẻ chiếm khoảng 12,6%. Ảnh minh họa |
>> 5 ngành khó thất nghiệp trong 5 năm tới, có ngành thiếu hàng trăm nghìn nhân sự, thu nhập lên đến 70 triệu/tháng
Một trong những điểm nhấn đáng chú ý nhất trong báo cáo của ILO là con số 240 triệu người dù có việc làm nhưng vẫn không đủ sống, chiếm khoảng 7% lực lượng lao động toàn cầu. Đây là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy tăng trưởng kinh tế chưa đồng nghĩa với nâng cao chất lượng cuộc sống cho người lao động.
Tiền lương thực tế vẫn chưa phục hồi hoàn toàn sau cú sốc đại dịch. Tại nhiều quốc gia, mức lương tăng không theo kịp với lạm phát và chi phí sinh hoạt leo thang. Điều này đặc biệt nghiêm trọng ở các nền kinh tế đang phát triển, nơi năng suất lao động thấp và hệ thống phúc lợi xã hội còn nhiều hạn chế.
Khoảng cách giàu nghèo trong thị trường lao động vẫn là một vấn đề nan giải. Bất bình đẳng tồn tại không chỉ giữa các khu vực phát triển và kém phát triển, mà còn thể hiện rõ trong giới tính và độ tuổi. Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động toàn cầu có xu hướng giảm nhẹ, nhưng tại các nước có thu nhập cao, nhóm phụ nữ và người lớn tuổi lại đang gia tăng sự hiện diện. Dù vậy, nữ giới vẫn là nhóm thiệt thòi hơn khi xét đến mức độ tiếp cận việc làm ổn định, mức lương và điều kiện lao động.
Hơn một nửa lực lượng lao động trên thế giới vẫn chưa được bao phủ bởi hệ thống bảo hiểm an sinh xã hội đầy đủ. Điều này khiến người lao động dễ rơi vào tình trạng bấp bênh khi đối mặt với khủng hoảng kinh tế, thiên tai, hoặc bệnh tật. Sự mất cân đối về “quyền lực” trong quan hệ lao động, với lợi thế nghiêng về phía nhà tuyển dụng, đang làm suy yếu khả năng đàm phán và bảo vệ quyền lợi của người làm công.
Không chỉ dừng ở các chỉ số xã hội, thị trường lao động toàn cầu còn đang đối mặt với một vấn đề căn cơ khác: sự sụt giảm năng suất lao động. Theo báo cáo, tốc độ tăng năng suất toàn cầu đã giảm 0,5% so với mức trung bình trước đại dịch. Điều này phần nào phản ánh sự trì trệ của các ngành công nghiệp chủ lực, nhất là trong bối cảnh chi phí năng lượng tăng cao và chuỗi cung ứng toàn cầu chưa thực sự ổn định trở lại.
 |
| Hàng trăm triệu người có việc làm nhưng vẫn nghèo. Ảnh minh họa |
>> Công an tìm người bị hại của giám đốc công ty tư vấn du học lừa đảo 60 người
Tình trạng thiếu hụt lao động có kỹ năng cao cũng đang kìm hãm đà phát triển của các ngành công nghệ cao và dịch vụ hiện đại – những lĩnh vực được kỳ vọng sẽ là động lực tăng trưởng trong tương lai. Nhiều quốc gia đang nỗ lực triển khai các chính sách công nghiệp số, nhưng khoảng cách về kỹ năng giữa lao động hiện có và yêu cầu của nền kinh tế mới vẫn còn khá lớn.
Sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa đang đặt ra những thay đổi căn bản trong cơ cấu việc làm toàn cầu. Ở một mặt, công nghệ giúp nâng cao hiệu suất, giảm chi phí và mở ra những ngành nghề mới, nhất là trong lĩnh vực công nghệ thông tin, năng lượng tái tạo và logistics. Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, không ít công việc truyền thống đang dần bị thay thế, nhất là các vị trí lặp đi lặp lại hoặc không đòi hỏi kỹ năng cao.
ILO cho rằng, thách thức lớn nhất hiện nay không phải là việc AI có thể thay thế con người đến đâu, mà là khả năng tái đào tạo và nâng cao kỹ năng của người lao động có theo kịp với tốc độ phát triển công nghệ hay không.
Tăng trưởng GDP toàn cầu năm 2025 được dự báo ở mức khoảng 3,2%, tiếp tục xu hướng giảm so với giai đoạn trước đại dịch. Lạm phát tuy có dấu hiệu hạ nhiệt, nhưng chưa ổn định ở mức mục tiêu tại nhiều nền kinh tế lớn. Trong bối cảnh các chính sách tài khóa và tiền tệ đang dần quay về trạng thái "bình thường mới", thị trường lao động có thể chịu thêm áp lực nếu không có sự can thiệp phù hợp từ chính phủ.
ILO nhấn mạnh rằng để đạt được Mục tiêu Phát triển Bền vững 2030, các quốc gia cần đẩy mạnh tăng trưởng năng suất, cải thiện điều kiện lao động và đầu tư mạnh vào đào tạo nguồn nhân lực. Đối với các nước thu nhập thấp, việc tận dụng kiều hối, thu hút đầu tư tư nhân và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương là hướng đi khả thi để cải thiện tình trạng việc làm.
>> Hàng chục người muốn ra nước ngoài làm việc 'sập bẫy lừa' của giám đốc 50 tuổi
