Lãi ít, hộ kinh doanh vẫn vượt ngưỡng
Chị Thu Thảo - hộ kinh doanh tại Nguyễn Du, Hà Nội - cho biết, vừa qua đã tăng giá bán bánh mỳ tại cửa hàng, loại bán chạy nhất là 37.000 đồng/chiếc tăng lên 40.000 đồng/chiếc. Lý do hộ kinh doanh đưa ra là thực hiện hóa đơn, tính thuế.
Không chỉ bán trực tiếp, chị Thảo còn kinh doanh qua 3 ứng dụng giao hàng. Trên các nền tảng này, giá bánh thường cao hơn khoảng 30% do cộng thêm phí sàn. “Sàn đã khấu trừ và nộp thuế thay, nhưng so với bán tại cửa hàng, tôi vẫn hụt vài nghìn đồng mỗi chiếc”, chị chia sẻ.
Điều khiến chị Thảo lo nhất là từ ngày 1/1/2026, hộ kinh doanh phải thực hiện hàng loạt công việc khi chính sách thuế mới có hiệu lực, doanh thu đạt trên 200 triệu đồng/năm. Một mình chủ hộ vừa chế biến, đóng gói, giao dịch với khách, lại vừa phải xuất hóa đơn, cập nhật sổ sách và kê khai định kỳ là điều khó khả thi. “Tôi đang tính phải thuê dịch vụ làm thuế, sổ sách, chứ tự làm thì không kham nổi”, chị Thảo nói.
Nhiều hộ kinh doanh ít nhân lực, mọi khâu chủ yếu cho chủ hộ tự làm. Với hàng tạp hóa của vợ chồng chị Tuyết tại Cầu Giấy, Hà Nội, hàng hóa lên đến cả trăm đầu sản phẩm, mà theo chủ hộ, bán tạp hóa tích góp nghìn. “Nếu xét trên doanh thu, mức 200 triệu đồng chỉ tính theo tháng, chứ đừng nói cả năm. Vài thùng bia, nước ngọt, sữa… đã tiền triệu. Tuy nhiên, lợi nhuận chỉ khoảng 10%, lấy công làm lãi, may mắn tôi không phải thuê nhà. Tạp hóa cho doanh thu có thể cao nhưng lợi nhuận thấp, chưa kể hàng tồn, hàng hết hạn, chuột cắn, đổ, vỡ…”, chị Tuyết nói.
Ngưỡng chịu thuế với doanh thu từ 200 triệu đồng/năm đang là vấn đề gây nhiều ý kiến trái chiều trong thời gian gần đây. Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) đã được Chính phủ trình Quốc hội đề xuất mức doanh thu 200 triệu đồng/năm sẽ được miễn thuế thu nhập cá nhân.
Trên nghị trường, vấn đề nhận được sự quan tâm của các đại biểu Quốc hội, nhiều ý kiến bày tỏ băn khoăn về ngưỡng 200 triệu đồng, đề nghị nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế, có thể lên tới 1,5 tỷ đồng với những người bán hàng, đại lý… một số lĩnh vực khác, mức khởi điểm có thể khác nhưng phải cao hơn mức 200 triệu đồng/năm.
Miễn tới ngưỡng nào?
Trao đổi với PV Tiền Phong, TS. Nguyễn Ngọc Tú - giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội - cho biết, ngưỡng chịu thuế từ 200 triệu đồng/năm tương đồng với ngưỡng thuế giá trị gia tăng (GTGT) - theo Luật Thuế GTGT 2024, bắt đầu từ 1/1/2026. Luật Thuế thu nhập cá nhân phải đồng bộ với thuế GTGT, không thể để cùng một hộ hai ngưỡng khác nhau.
Ông Tú phân tích, mỗi nhóm ngành nghề có đặc thù khác nhau, nhiều mặt hàng giá trị cao, doanh thu cao nhưng lợi nhuận lại rất thấp. Nhóm kinh doanh hàng hóa bán lẻ thường chỉ lãi 5-10%, thậm chí bán buôn chỉ 1-2%. Ngược lại, các ngành dịch vụ như cắt tóc, gội đầu, giặt là… có biên lợi nhuận rất lớn, lên tới 40-50% vì chi phí chủ yếu là tiền công.
Theo ông Tú, thuế GTGT về bản chất do người tiêu dùng nộp, hộ kinh doanh chỉ thu hộ cho Nhà nước (thuế gián thu). Thuế thu nhập cá nhân thì khác. Đối với người làm công ăn lương, pháp luật cho phép giảm trừ gia cảnh, vì họ không kinh doanh, chỉ có thu nhập từ tiền lương. Với hộ kinh doanh, bản chất giống doanh nghiệp, cứ có thu nhập là phải nộp, không có giảm trừ gia cảnh. Do không xác định được chi phí, nên thu nhập tính thuế được xác định bằng tỷ lệ phần trăm trên doanh thu, từ 0,5% đến 5% tuỳ ngành. Đây là nguyên lý thuế quốc tế.
Chuyên gia khuyến nghị Bộ Tài chính cần đánh giá tác động, rà soát nhóm hộ kinh doanh được miễn thuế, xây dựng phương pháp xác định doanh thu minh bạch, hằng năm đánh giá lại...TS. Nguyễn Ngọc Tú cho rằng, áp thuế thu nhập cá nhân dựa trên doanh thu 200 triệu đồng/năm chưa hợp lý vì thu nhập phải tính trên lợi nhuận, tuy nhiên so sánh với người làm công ăn lương cũng không đúng bản chất.
Hiện, chưa có phương pháp xác định chính xác doanh thu 100 hay 200 triệu đồng, nên thực tế vẫn khoán, ước lượng, thậm chí thương lượng giữa hộ và cơ quan thuế. Nhiều hộ doanh thu vài trăm triệu đến cả tỷ đồng vẫn “núp” dưới ngưỡng miễn thuế, tạo lỗ hổng lớn.
Với ngưỡng doanh thu 100 triệu đồng, khoảng 1 triệu hộ được miễn thuế, khi nâng lên 200 triệu đồng từ năm 2026, số hộ miễn thuế có thể lên hơn 2 triệu (hơn 40% tổng số hộ)..., dẫn tới nguy cơ thiếu minh bạch, gian lận, hàng kém chất lượng. Do đó, trước khi nâng ngưỡng, Bộ Tài chính cần đánh giá tác động, rà soát hộ miễn thuế, xây dựng phương pháp xác định doanh thu minh bạch, hằng năm đánh giá lại. Giai đoạn đầu có thể giữ ngưỡng 200 triệu đồng, áp dụng hoá đơn - chứng từ từ 1/1/2026 để doanh thu thực lộ rõ, sau đó mới cân nhắc điều chỉnh mức cao hơn”, ông Tú khuyến nghị.
Ông Đỗ Duy Thanh - Giám đốc Công ty Tư vấn FnB Director - cho rằng, với ngưỡng doanh thu 200 triệu/năm tương đương 16,7 triệu đồng/tháng, nếu đặt mức doanh thu này vào bối cảnh chi phí vận hành tại đô thị, mô hình hộ kinh doanh khó có thể tạo ra thu nhập đủ sống. Trong ngành ẩm thực nhỏ, lợi nhuận ròng chỉ khoảng 8% đến 15%, tức chủ hộ chỉ còn 1,33 đến 2,5 triệu đồng/tháng. Spa có lợi nhuận 10% đến 20%, tương ứng 1,67 đến 3,34 triệu đồng/tháng. Bán lẻ hàng tiêu dùng - ngành mang lại lợi nhuận mỏng nhất - chỉ còn 334 nghìn đến 1,34 triệu đồng/tháng.
Những con số này cho thấy, mức doanh thu 200 triệu đồng/năm gần như chỉ đủ để duy trì cửa hàng, chứ không tạo ra thu nhập kinh doanh đúng nghĩa. Chủ hộ đang sống bằng công sức của chính mình, không phải bằng lợi nhuận.
“Chính sách công bằng phải dựa trên khả năng tạo thu nhập, không phải doanh thu. Từ biên lợi nhuận ròng của từng ngành, có thể tính ra ngưỡng doanh thu tối thiểu để chủ hộ có mức thu nhập cơ bản" - ông Thanh nói.
Ngành ẩm thực cần doanh thu khoảng 600 - 800 triệu đồng/năm để tạo thu nhập 6 đến 10 triệu/tháng. Spa cần mức tương tự 600 - 800 triệu đồng/năm. Bán lẻ hàng tiêu dùng cần 900 triệu đồng đến 1,2 tỷ đồng/năm để đạt mức 5-8 triệu/tháng. Khoảng cách giữa mức 200 triệu/năm và mức doanh thu tạo ra thu nhập tối thiểu cho thấy việc áp dụng một ngưỡng chung cho tất cả ngành là không hợp lý.
Theo ông Thanh, từ mốc 100 triệu đồng lên 200 triệu đồng là bước tiến, nhưng chưa đủ phản ánh đúng thực tế vận hành của hộ kinh doanh trong bối cảnh chi phí tăng mạnh. Miễn thuế dựa trên doanh thu danh nghĩa sẽ không công bằng bằng miễn thuế dựa trên thu nhập ròng. Khi đã có dữ liệu số hóa, chính sách nên phân theo ngành và đánh thuế phần vượt, tương tự cơ chế thuế bậc thang của thu nhập cá nhân.
