Giải thưởng Kovalevskaia năm 2024 được trao cho PGS.TS Đặng Thị Mỹ Dung (áo dài trắng) và PGS.TS Nguyễn Minh Tân - Ảnh: VGP
Sáng 8/3/2025, Giải thưởng Kovalevskaia năm 2024 đã được trao cho 2 nhà khoa học nữ, đó là: PGS.TS Nguyễn Minh Tân - Giám đốc Viện Nghiên cứu và Phát triển Ứng dụng các Hợp chất Thiên nhiên, Giảng viên Khoa Kỹ thuật Hoá học, Trường Hoá và Khoa học Sự sống, Đại học Bách Khoa Hà Nội và PGS.TS Đặng Thị Mỹ Dung - Phó Viện trưởng Viện Công nghệ Nano, Đại học Quốc gia TPHCM với những thành tích xuất sắc trong nghiên cứu khoa học và ứng dụng thực tiễn, đóng góp quan trọng góp phần vào sự phát triển của đơn vị, của ngành, nhiều kết quả nghiên cứu đi vào ứng dụng thực tiễn, chuyển giao công nghệ hàng tỉ đồng cho các doanh nghiệp tại Việt Nam.
Trong đó, PGS.TS Đặng Thị Mỹ là một trong những minh chứng sống động về tinh thần kiên trì, đam mê khoa học. Chị không ngừng tìm kiếm và phát triển những hướng đi mới trong công nghệ in phun, đưa các nghiên cứu từ phòng thí nghiệm ra ứng dụng thực tế.
Không chỉ đặt nền móng cho công nghệ in phun tại Việt Nam, chị còn còn góp phần đưa nghiên cứu khoa học nước nhà vươn xa trên bản đồ thế giới.
Ngay từ nhỏ, PGS.TS Đặng Thị Mỹ Dung đã nuôi dưỡng niềm đam mê khám phá khoa học. Chị theo đuổi con đường học thuật bài bản khi tốt nghiệp đại học ngành Vật lý, tiếp tục học Thạc sĩ ngành Quang học và bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ ngành Khoa học Vật liệu.
Bước ngoặt lớn trong sự nghiệp của chị đến vào năm 2009, khi chị bắt đầu con đường nghiên cứu khoa học và chủ nhiệm các đề tài nghiên cứu từ cấp cơ sở đến cấp Nhà nước mang tính chất liên ngành từ Vật lý, Khoa học Vật liệu, Công nghệ Nano, Sinh học.
Nữ Phó Giáo sư 8X tâm sự, ngay từ những ngày đầu làm nghiên cứu, chị đã lựa chọn công nghệ in phun làm hướng đi chính. Công nghệ này, dù còn khá mới mẻ tại Việt Nam vào thời điểm đó, đã trở thành niềm đam mê mà chị kiên trì theo đuổi.
Năm 2009, chị lần đầu tham gia đề tài cấp Bộ (NAFOSTED) với tư cách là thư ký đề tài, nghiên cứu các thông số cơ bản của kỹ thuật in phun trong ứng dụng in cấu trúc và màng mỏng dẫn điện. Từ đó, chị tiếp tục chủ trì nhiều đề tài cấp Nhà nước và Đại học Quốc gia TPHCM, từng bước mở rộng và hoàn thiện công nghệ in phun cho đến ngày nay.
Đặc biệt nữ Phó Giáo sư tập trung vào nghiên cứu chế tạo mực in phun nano và phát triển các cảm biến tiên tiến như cảm biến sinh học, cảm biến môi trường – những sản phẩm có tiềm năng lớn trong việc giải quyết các vấn đề thực tiễn, đặc biệt là tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
Theo PGS.TS Đặng Thị Mỹ Dung, ưu điểm nổi bật của công nghệ in phun là không cần dùng mặt nạ "mask" (tiết kiệm vì "mask" rất đắt tiền), một máy tính sẽ điều khiển in từng chấm một dựa trên hình ảnh đã thiết kế. Quy trình đơn giản hơn, sử dụng rất ít nguyên vật liệu, hóa chất (chỉ vào khoảng 10-20% so với phương pháp quang khắc) nên giá thành chế tạo linh kiện có thể giảm đáng kể.
"Theo tính toán sơ bộ của chúng tôi, phương pháp in phun giúp giảm khoảng 50% giá thành chế tạo vi linh kiện so với các sản phẩm được sản xuất theo phương pháp truyền thống (quang khắc) có mặt trên thị trường. Đây là lý do quan trọng giúp cho công nghệ in phun có thể ứng dụng trong phòng thí nghiệm để in màng mỏng lên các loại đế khác nhau, đặc biệt là đế nhựa hay đế giấy thì khó có thể thực hiện bằng các phương pháp khác", nữ Phó Giáo sư cho hay.
Với mong muốn phát triển công nghệ in phun tại Việt Nam, PGS.TS Đặng Thị Mỹ Dung đã tiên phong thành lập nhóm nghiên cứu chuyên sâu về công nghệ này tại Viện Công nghệ Nano – Đại học Quốc gia TPHCM. Dưới sự dẫn dắt của chị, nhóm nghiên cứu đã đạt được những thành tựu đáng kể, bao gồm hàng chục bài báo công bố quốc tế, bằng sáng chế độc quyền và những sản phẩm khoa học công nghệ ứng dụng thực tiễn.
Hiện nay, PGS.TS Đặng Thị Mỹ Dung giữ cương vị Phó Viện trưởng Viện Công nghệ Nano. Trải qua 15 năm hoạt động khoa học, chị đã công bố 60 bài báo trên các tạp chí quốc tế uy tín, trong đó có 17 bài là công trình chính của chị. Chị cũng là chủ nhiệm và hoàn thành 3 đề tài cấp Quốc gia, 2 đề tài cấp Đại học Quốc gia TP.HCM và 1 đề tài cấp Viện.
Bên cạnh đó, chị đã tham gia thực hiện và hoàn thành 3 dự án quốc tế, 3 đề tài cấp Quốc gia, 1 đề tài cấp tỉnh, 1 đề tài NAFOSTED và 3 đề tài cấp Đại học Quốc gia TPHCM.
Không chỉ dừng lại ở nghiên cứu cơ bản, PGS.TS Đặng Thị Mỹ Dung còn chú trọng vào tính ứng dụng của khoa học. Chị đã được cấp 3 bằng độc quyền sáng chế, 2 bằng độc quyền giải pháp hữu ích và 5 bằng độc quyền kiểu dáng công nghiệp.
Đặc biệt, chị đã chủ trì và tham gia phát triển 4 sản phẩm khoa học công nghệ có tính ứng dụng cao, đáp ứng nhu cầu thực tiễn của xã hội, trong đó có mực in phun nano bạc, cảm biến sinh học và cảm biến môi trường ứng dụng tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long.
PGS.TS Đặng Thị Mỹ Dung (ngoài cùng bên trái) trong phòng thí nghiệm
Truyền lửa cho thế hệ trẻ
Không chỉ là một nhà khoa học tài năng, PGS.TS Đặng Thị Mỹ Dung còn là một nhà giáo tâm huyết. Chị đã hướng dẫn nhiều sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh, đặc biệt là các nữ nghiên cứu viên, khuyến khích họ dấn thân và lĩnh vực khoa học công nghệ.
PGS.TS Đặng Thị Mỹ Dung cũng đồng chủ biên cuốn sách chuyên khảo "Công nghệ in phun, mực in phun nano dẫn điện và ứng dụng trong vi điện tử", phục vụ cho công tác đào tạo đại học và sau đại học.
Ngoài ra, với vai trò thành viên Ban tổ chức, PGS.TS Đặng Thị Mỹ Dung đã góp phần đưa chuỗi hội nghị quốc tế về Công nghệ Nano và Ứng dụng (IWNA) trở thành một sự kiện khoa học uy tín, quy tụ nhiều chuyên gia trong và ngoài nước, góp phần thúc đẩy hợp tác nghiên cứu giữa Việt Nam và các quốc gia tiên tiến.
Chia sẻ về cảm xúc khi được nhận giải thưởng Kovalevskaia, PGS.TS Đặng Thị Mỹ Dung cho biết đây không chỉ là niềm vui mà còn là nguồn cảm hứng, động lực để chị tiếp tục nghiên cứu, cống hiến nhiều hơn nữa cho nền khoa học nước nhà. Đồng thời, giải thưởng cũng đặt lên vai chị một trách nhiệm lớn hơn - trở thành tấm gương, nguồn động viên cho thế hệ trẻ, đặc biệt là những nữ sinh yêu thích khoa học.
Chị cũng bày tỏ kỳ vọng vào Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, mong muốn các chính sách mới sẽ tạo ra bước đột phá trong thu hút và đãi ngộ nhà khoa học, cải thiện môi trường làm việc, nâng cao thu nhập và điều kiện nghiên cứu, từ đó thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ Việt Nam trong thời gian tới.
Hơn cả một nhà khoa học, PGS.TS Đặng Thị Mỹ Dung đã và đang truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ nghiên cứu viên, đặc biệt là các nữ sinh viên và nhà khoa học trẻ, khẳng định phụ nữ hoàn toàn có thể chinh phục những lĩnh vực khoa học công nghề đầy thử thách và tạo ra những giá trị to lớn cho xã hội.
Giải thưởng Kovalevskaia được mang tên nhà nữ toán học Nga lỗi lạc thế kỷ XIX - Sophia Kovalevskaia (1850-1891). Giải thưởng do Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam là cơ quan Thường trực, tham mưu cho Ủy ban giải thưởng, trong đó Chủ tịch Ủy ban là Nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan (trước đó là Nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình, Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng từ năm 1985-2015).
Suốt 40 năm qua, Giải thưởng Kovalevskaia đã trở thành một giải thưởng danh giá và uy tín dành cho các nhà khoa học nữ đạt nhiều thành tích trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học tự nhiên với 22 tập thể và 57 cá nhân nhà khoa học nữ xuất sắc trên các lĩnh vực khoa học tự nhiên đã được vinh danh.
Các cá nhân đạt giải là những dược sĩ, bác sĩ, kỹ sư, nhà giáo ưu tú có uy tín trong lĩnh vực khoa học tự nhiên, trong số đó có 48 chị có học hàm Giáo sư và Phó giáo sư, chiếm trên 84%.
Ngọc Hân - Thu Giang
