Đồng bằng sông Cửu Long - trung tâm chế biến thủy sản lớn nhất của cả nước - đang đối mặt áp lực lớn về nguồn nhân lực trong mùa cao điểm cuối năm. Mặc dù kim ngạch xuất khẩu tiếp tục tăng mạnh trong ba quý đầu năm 2025 nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn khó tuyển lao động.
Nguyên nhân là do lịch làm việc khắc nghiệt và điều kiện lao động kém hấp dẫn. Nhiều nhà máy yêu cầu công nhân làm xuyên cuối tuần, mất khả năng cạnh tranh với các ngành khác như điện tử, may mặc, da giày vốn có chế độ nghỉ tốt hơn và môi trường làm việc dễ chịu hơn. Kết quả là người lao động tìm đến những công xưởng cho phép nghỉ cuối tuần hoặc có điều kiện việc nhẹ, đãi ngộ ổn định hơn.
Điều kiện và thời gian làm việc khắc nghiệt khiến các doanh nghiệp chế biến thủy sản khó tuyển người. Ảnh minh họaĐBSCL hiện có hơn 300 cơ sở chế biến thủy sản thu hút từ 800.000 đến 1,2 triệu lao động tay nghề và lao động thời vụ kéo dài, đặc biệt vào các đợt tăng đơn hàng xuất khẩu. Nhưng dù quy mô lớn, ngành vẫn đối mặt với tình trạng lao động không ổn định. Nguồn thâm niên lao động rời ngành do điều kiện làm việc vất vả, thiết bị lạnh, môi trường ẩm thấp, mùi tanh và áp lực ca làm việc cao đã để để lại khoảng trống khó lấp đầy.
Mâu thuẫn giữa nhu cầu và sức hấp dẫn công việc càng trở nên trầm trọng bởi áp lực đơn hàng. Tính đến 10 tháng đầu năm 2025, ngành thủy sản đạt giá trị xuất khẩu khoảng 9,3 tỷ USD, tạo sức ép lớn về sản lượng trong giai đoạn cao điểm. Nhu cầu tăng nhưng thiếu người là lý do một số công ty phải cân nhắc hoãn giao hàng, tăng ca bắt buộc hoặc đẩy nhanh tự động hóa.
Doanh nghiệp đã và đang phản ứng theo hai hướng chính. Trước mắt, nhiều đơn vị triển khai chính sách thu hút như tăng phụ cấp, hỗ trợ chỗ ở, xe đưa đón công nhân, cải thiện suất ăn và tăng lương cơ bản. Một số công ty cho biết đã tăng thu nhập bình quân từ 9–11 triệu đồng lên mức cao hơn, đồng thời cắt giảm chi phí không cần thiết để chuyển sang chi phúc lợi cho nhân viên. Những biện pháp này giúp hạ tỷ lệ nghỉ việc nhưng chưa đủ để giải quyết tận gốc lực lượng lao động thiếu ổn định.
Dù nhiều doanh nghiệp đã nâng chế độ đãi ngộ nhưng vẫn không giữ được chân người lao động. Ảnh minh họaVề dài hạn, doanh nghiệp đẩy mạnh đầu tư vào cơ khí hóa. Máy cắt, dây chuyền tự động có thể thay thế tới 30% lao động tay nghề, tăng tốc độ và độ chính xác, giảm chi phí nhân công trên mỗi đơn vị sản phẩm. Tuy nhiên, tự động hóa đòi hỏi vốn lớn và không thể thay thế hoàn toàn những công đoạn cần tay nghề tinh vi.
Chuyên gia ngành và hiệp hội đề xuất hoàn thiện khung lương-thưởng phù hợp tính mùa vụ, mở rộng mạng lưới tuyển dụng liên địa phương, liên kết với các trung tâm dạy nghề để đào tạo kỹ năng chế biến chuyên môn và cải thiện điều kiện lao động. Ở cấp quản lý, Vasep và các cơ quan chức năng kêu gọi tạo điều kiện thủ tục để doanh nghiệp thuê lao động vùng khác, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ trong tiếp cận vốn đầu tư công nghệ.
