Trong bức tranh nông sản xuất khẩu đa dạng của Việt Nam, mật ong là một sản phẩm tuy nhỏ về quy mô nhưng mang giá trị bền vững. Từ những vùng rừng bạt ngàn Tây Nguyên cho đến những cánh rừng tràm, rừng đước miền Tây, “vàng lỏng” của Việt Nam đang từng bước khẳng định thương hiệu trên thị trường quốc tế.
Theo số liệu từ World’s Top Exports, Việt Nam hiện nằm trong top 10 quốc gia xuất khẩu mật ong lớn nhất thế giới, với mức tăng trưởng xuất khẩu ấn tượng hơn 80% trong năm 2024 so với năm trước. Dù không phải là quốc gia có đàn ong lớn nhất, nhưng Việt Nam lại sở hữu lợi thế về khí hậu nhiệt đới, đa dạng nguồn hoa và kỹ thuật nuôi ong di cư – giúp mật ong Việt có sản lượng cao và quanh năm.
Mật ong hoa cà phêDữ liệu từ Trading Economics cho thấy, kim ngạch xuất khẩu mật ong tự nhiên từ Việt Nam sang Hoa Kỳ trong năm 2024 đạt khoảng 43,14 triệu USD, chiếm phần lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu ngành ong mật. Ngoài thị trường Mỹ – vốn là khách hàng truyền thống, các doanh nghiệp Việt cũng đang mở rộng sang Nhật Bản, Hàn Quốc và châu Âu – những thị trường yêu cầu cao về truy xuất nguồn gốc và độ tinh khiết.
Tính tổng thể, quy mô thị trường mật ong Việt Nam năm 2024 (bao gồm cả tiêu thụ nội địa và xuất khẩu) đạt khoảng 50 triệu USD, theo báo cáo của IMARC Group. Dù con số này còn khiêm tốn so với tiềm năng, nhưng tốc độ tăng trưởng mạnh cho thấy Việt Nam đang trở lại mạnh mẽ sau giai đoạn bị áp thuế chống bán phá giá tại Mỹ.
Nhắc đến mật ong Việt Nam không thể không nhắc đến Tây Nguyên, nơi được mệnh danh là “thủ phủ ong mật”. Các tỉnh Đắk Lắk, Gia Lai, Kon Tum và Lâm Đồng sở hữu diện tích rừng tự nhiên lớn, nguồn hoa rừng dồi dào, đặc biệt là hoa cà phê, cao su, keo và hoa rừng dại – tạo điều kiện lý tưởng cho nghề nuôi ong di cư.
Một trang trại nuôi ong ở Đắk Lắk - Tây NguyênTheo Hiệp hội Ong Việt Nam, vùng Tây Nguyên chiếm hơn 60% tổng sản lượng mật ong cả nước, tương đương hàng chục nghìn tấn mỗi năm. Trong đó, Đắk Lắk được xem là trung tâm lớn nhất, với hàng trăm trại ong chuyên sản xuất mật xuất khẩu, trong khi Gia Lai và Bình Phước đang nổi lên nhờ phát triển mạnh mật ong hoa điều và hoa cà phê. Ngoài Tây Nguyên, khu vực Đông Nam Bộ (Bình Phước, Đồng Nai) và Đồng bằng sông Cửu Long (An Giang, Kiên Giang, Cà Mau) cũng đóng góp đáng kể nhờ nguồn hoa tràm, đước và chàm tự nhiên, tạo ra các dòng mật có hương vị đặc trưng, đậm màu và độ ngọt tự nhiên cao.
Dù có lợi thế tự nhiên, ngành ong mật Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Trong giai đoạn 2021-2023, Mỹ - thị trường tiêu thụ lớn nhất - áp thuế chống bán phá giá khiến xuất khẩu bị ảnh hưởng nặng nề. Tuy nhiên, đến năm 2024, nhờ cải thiện kiểm soát chất lượng và tăng cường truy xuất nguồn gốc, nhiều doanh nghiệp đã dần lấy lại niềm tin từ đối tác. Các thị trường lớn như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc đang đòi hỏi chứng nhận hữu cơ, truy xuất nguồn gốc điện tử và kiểm soát dư lượng kháng sinh. Đây vừa là thách thức nhưng cũng là cơ hội để Việt Nam nâng cấp chuỗi giá trị, từ mô hình nuôi ong nhỏ lẻ sang sản xuất chuyên nghiệp, gắn với bảo tồn đa dạng sinh học.
Thu hoạch mật ongHiện nay, phần lớn mật ong Việt Nam vẫn xuất khẩu phần lớn ở dạng thô với giá chỉ khoảng 1.200 - 1.400 USD/tấn, thấp hơn đáng kể so với mật ong chế biến hoặc mật ong đặc sản ở châu Âu (2.500 – 4.000 USD/tấn). Để nâng giá trị, nhiều doanh nghiệp đang chuyển hướng sang chế biến sâu, sản xuất mật ong đóng gói, mật ong kết hợp thảo dược, và các sản phẩm phụ như sáp ong, phấn hoa, sữa ong chúa.
Một số thương hiệu trong nước như DakHoney (Đắk Lắk), Mật ong Bạc Hà Hà Giang, hay Mật ong Rừng U Minh đã bắt đầu khẳng định được tên tuổi cả trong và ngoài nước. Việc đầu tư vào thương hiệu, bao bì và tiêu chuẩn xuất khẩu đang giúp mật ong Việt Nam dần chuyển mình từ “số lượng” sang “chất lượng”.
Các chuyên gia dự báo, năm 2025 ngành mật ong Việt Nam có thể đạt kim ngạch xuất khẩu trên 45-50 triệu USD, nhờ đà phục hồi của thị trường Mỹ và sự mở rộng sang châu Á, nơi nhu cầu tiêu thụ mật ong tự nhiên tăng mạnh. Nếu Việt Nam tiếp tục duy trì chiến lược “truy xuất - chất lượng - thương hiệu”, thì trong vài năm tới, ngành ong mật hoàn toàn có thể đạt mốc 70 triệu USD xuất khẩu/năm, đồng thời nâng cao vị thế trên bản đồ mật ong thế giới.
