Kỹ thuật mà các chuyên gia Việt Nam chuyển giao trong đó có phương pháp đảo ngược giới tính (sex reversal) để tạo đàn đực chiếm ưu thế được áp dụng từ năm 2011 và được coi là mấu chốt cho bước nhảy năng suất tại La Juventud.
Sản lượng cá rô phi tại một số mô hình thâm canh ở Palacios đã tăng từ khoảng 4 tấn/ha (năm 2011) lên tới 13,3 tấn/ha (năm 2023). Đồng thời, thu nhập người lao động tham gia dự án cũng cải thiện đáng kể, từ 13 USD/tháng (2015) lên khoảng 58 USD/tháng (2023). Những chỉ tiêu này phản ánh kỹ thuật tốt hơn và quản trị vận hành hiệu quả hơn sau khi “Cuba hóa” công nghệ cho phù hợp điều kiện địa phương.
Việt Nam hợp tác cùng Cuba phát triển mô hình nuôi cá rô phi. Ảnh: TTXVNThay vì sao chép y nguyên mô hình công nghiệp đòi hỏi nhiều thiết bị, chuyên gia Việt Nam đã thiết kế lồng nuôi nổi tận dụng dòng chảy tự nhiên, khuyến khích tự chế thức ăn từ nguyên liệu sẵn có (ngô, sắn, phụ phẩm nông-chế biến) và hướng đến giảm chi phí đầu vào nhưng vẫn giữ chất lượng sinh trưởng. Theo lời một chuyên gia dự án, thành công lớn nhất là giúp Cuba tự chủ từ khâu sản xuất giống đến chế biến, giảm lệ thuộc vào nguồn thức ăn và công nghệ nhập khẩu.
Các chuyên gia Việt không sao chép y nguyên mô hình trong nước mà đã biến đổi sao cho phù hợp với tình hình nước sở tại. Ảnh minh họaBộ trưởng Công nghiệp Thực phẩm Cuba nhấn mạnh mỗi 1 kg cá rô phi chủ lực do dự án giúp sản xuất tương đương tiết kiệm khoảng 2 USD chi phí nhập khẩu đối với đảo quốc. Ngoài lợi ích dinh dưỡng cho người dân địa phương, con số này biểu thị tác động lớn về ngoại tệ nếu mô hình được nhân rộng. Dự án đặt mục tiêu đạt 70–80 tấn cá thương phẩm trong năm 2025 và tổng sản lượng dự án trên 100 tấn khi hoàn tất các giai đoạn.
Dự án được FAO hỗ trợ về mặt cải thiện di truyền và nâng cao năng lực, góp phần tăng năng suất và ổn định nguồn giống. Tuy vậy, quá trình này từng gặp nhiều thách thức. Đại dịch COVID-19 từng khiến dự án tạm ngưng, nguồn thức ăn công nghiệp khan hiếm, hạ tầng điện và tài chính hạn chế ở nhiều vùng nuôi. Các chuyên gia đã nhiều lần phải điều chỉnh kỹ thuật và phương án tài chính để phù hợp thực tế Cuba.
Mô hình nuôi cá rô phi đang chuyển hóa năng lực sản xuất và an ninh lương thực của Cuba. Ảnh minh họaThành công tại Palacios cho thấy công nghệ nông-thủy sản không phải lúc nào cũng là chuyển giao thô mà cần “điêu khắc” để phù hợp khí hậu, cơ sở hạ tầng và nguồn lực địa phương. Việc chuyển giao kỹ thuật đảo ngược giới tính, kết hợp với hướng dẫn tự sản xuất thức ăn và sử dụng lồng nổi thông minh, đã tạo ra một chuỗi giá trị bền vững hơn cho cộng đồng địa phương và mở cửa cho mục tiêu xuất khẩu xa hơn.
