Sau khi Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư đường sắt cao tốc Bắc – Nam, hai doanh nghiệp tư nhân lớn lập tức nhập cuộc. VinSpeed (thuộc Vingroup) đề xuất đầu tiên ngày 14/5; ít ngày sau, THACO cũng gửi phương án. Cùng muốn làm chủ đầu tư nhưng hai bên chọn hai hướng khác biệt.
Tuyến đường sắt cao tốc Bắc – Nam dài hơn 1.500 km, đi qua 20 tỉnh thành, tốc độ thiết kế 350 km/h. Theo phương án hai doanh nghiệp đề xuất, tổng mức đầu tư khoảng 61 tỷ USD (chưa gồm GPMB). Đây là dự án hạ tầng chiến lược, có khả năng định hình lại năng lực cạnh tranh vùng trong nhiều thập kỷ tới.
Đáng chú ý, điểm chung của
THACO cam kết tự huy động vốn từ thị trường, đề xuất Chính phủ bảo lãnh và hỗ trợ toàn bộ lãi vay trong 30 năm. Tiến độ 7 năm chia các giai đoạn: Hà Nội - Vinh và TP.HCM - Nha Trang hoàn thành trong 5 năm; đoạn Nha Trang - Vinh trong 7 năm sau. Doanh nghiệp cũng đặt mục tiêu sản xuất toa tàu, đầu máy tại Việt Nam từ 2029.
Trong khi đó, VinSpeed đưa ra mô hình ngược lại: Nhà nước cho vay 80% không lãi. VinSpeed cam kết thi công trọn tuyến trong 5 năm kể từ khi có mặt bằng, không đội vốn, không kéo dài tiến độ; đồng thời phát triển R&D công nghệ.
Về khía cạnh tải nặng ngân sách, phương án THACO nhẹ hơn khi phần vay hoàn toàn từ thị trường, nhưng Nhà nước vẫn cần bảo lãnh. Ngược lại, phương án VinSpeed đòi hỏi nguồn lực rất lớn nhưng lại đưa ra tiến độ rõ ràng, thời gian thi công toàn tuyến rút còn 5 năm.
Về mức độ cam kết, VinSpeed đưa cam kết: không đội vốn, không chậm tiến độ, kèm gói “5 lợi ích” cho Nhà nước. Trong khi đó, THACO cam kết chất lượng – tiến độ nhưng chưa công bố điều khoản tương tự về kiểm soát chi phí như VinSpeed.
Về hệ sinh thái công nghiệp – công nghệ, VinSpeed hướng tới ngành đường sắt cao tốc toàn diện, làm chủ công nghệ lõi qua R&D mang thương hiệu Việt Nam. Còn THACO tập trung sản xuất toa tàu - đầu máy từ 2029, giảm nhập khẩu và hướng xuất khẩu khu vực.
Tổng thể, nếu ưu tiên giảm gánh nặng vốn NSNN ngay từ đầu, phương án của THACO phù hợp hơn dù vẫn cần hỗ trợ về lãi vay. Ngược lại, nếu ưu tiên tiến độ toàn tuyến nhanh, kiểm soát rủi ro đội vốn và có cam kết rõ ràng về tiến độ – chi phí, VinSpeed cho thấy lợi thế rõ rệt.
