Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) vừa ban hành Quyết định số 71/QĐ-HHNH phê duyệt “Sổ tay hướng dẫn phối hợp hỗ trợ xử lý rủi ro đối với tài khoản, thẻ và đơn vị chấp nhận thanh toán liên quan đến giao dịch chuyển tiền, thanh toán nghi ngờ gian lận, giả mạo, lừa đảo”. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong việc hình thành cơ chế phối hợp thống nhất giữa các ngân hàng và tổ chức trung gian thanh toán nhằm xử lý nhanh các giao dịch đáng ngờ, bảo vệ quyền lợi khách hàng và tăng tính an toàn cho hệ thống tài chính.
Theo VNBA, Sổ tay được xây dựng với mục tiêu chuẩn hóa quy trình trao đổi thông tin giữa các bên, rút ngắn thời gian phản hồi trong các vụ việc liên quan đến gian lận và lừa đảo trực tuyến.
Điểm cốt lõi của quy trình là tạo ra luồng xử lý thông tin nhanh và thông suốt giữa Tổ chức gửi yêu cầu hỗ trợ (TCYC), nơi tiếp nhận khiếu nại ban đầu của khách hàng, và Tổ chức nhận yêu cầu hỗ trợ (TCNYC), nơi quản lý tài khoản hoặc thẻ trong giao dịch bị nghi ngờ.
Sổ tay áp dụng cho các ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và công ty tài chính là hội viên của VNBA. Đặc biệt, các tổ chức không phải hội viên cũng có thể đăng ký tham gia, thể hiện tinh thần hợp tác toàn ngành trong việc phòng chống gian lận tài chính. Quy trình phối hợp được áp dụng cho cả các giao dịch qua hệ thống NAPAS và các kết nối khác, đảm bảo tính linh hoạt và nhất quán trong toàn hệ thống.
Quy trình xử lý được chia thành sáu bước chính, từ tiếp nhận yêu cầu đến phản hồi kết quả cho khách hàng. Khi khách hàng phát hiện giao dịch nghi ngờ, TCYC sẽ tiếp nhận thông tin, đánh giá và gửi “Yêu cầu hỗ trợ” theo mẫu thống nhất đến TCNYC. Khách hàng cần nộp đơn trình báo hoặc giấy xác nhận đã được cơ quan công an tiếp nhận, nhưng để đảm bảo thời gian xử lý kịp thời, Sổ tay cho phép cung cấp giấy tờ trong vòng ba ngày làm việc.
Sau khi nhận được yêu cầu, TCNYC có thể phong tỏa tài khoản, thu hồi thẻ hoặc thực hiện các biện pháp kiểm soát khác theo quy định nội bộ và pháp luật hiện hành. Nếu phát hiện tiền đã được chuyển tiếp, TCNYC có thể tiếp tục gửi yêu cầu hỗ trợ tới các tổ chức liên quan để truy vết dòng tiền, tạo thành chuỗi xử lý liên hoàn nhằm ngăn chặn tội phạm hiệu quả hơn.
Sau quá trình xác minh, TCNYC sẽ đưa ra quyết định xử lý theo hai hướng: hủy bỏ biện pháp phong tỏa nếu không phát hiện dấu hiệu vi phạm, hoặc thực hiện theo yêu cầu của cơ quan điều tra nếu có căn cứ lừa đảo. Kết quả cuối cùng được phản hồi lại cho TCYC để thông báo cho khách hàng và lưu hồ sơ vụ việc.
Sổ tay cũng quy định rõ trách nhiệm của các bên tham gia. TCYC phải hướng dẫn khách hàng thực hiện trình báo cơ quan công an khi có dấu hiệu nghi ngờ gian lận. TCNYC có trách nhiệm rà soát, xây dựng quy trình nội bộ về phong tỏa, đóng tài khoản và thu hồi thẻ phù hợp với các Thông tư 17, 18 và 15/2024/TT-NHNN.
Một điểm đáng chú ý là Phụ lục 03 của Sổ tay, tài liệu hướng dẫn nhận diện tài khoản và thẻ có dấu hiệu gian lận. Tài liệu này giúp các ngân hàng dễ dàng phát hiện những hành vi bất thường như tài khoản nhận tiền từ nhiều nguồn khác nhau rồi rút ngay trong thời gian ngắn, một thiết bị thực hiện giao dịch cho nhiều tài khoản, thanh toán khống tại điểm chấp nhận thẻ hoặc các nội dung chuyển tiền có cụm từ gây nghi ngờ như “chuyển tiền cho Tòa án”, “Công an”, “Viện kiểm sát”...
Theo đại diện VNBA, việc ban hành Sổ tay là cam kết mạnh mẽ của hệ thống ngân hàng trong việc chung tay chống tội phạm tài chính, hướng tới xây dựng môi trường thanh toán không dùng tiền mặt an toàn, minh bạch và bảo vệ tốt hơn quyền lợi người tiêu dùng. Cơ chế phối hợp mới được kỳ vọng sẽ giúp rút ngắn đáng kể thời gian xử lý, nâng cao khả năng ngăn chặn và thu hồi tiền trong các vụ việc gian lận, góp phần củng cố niềm tin của người dân vào hệ thống thanh toán quốc gia.
