Trong dự thảo Nghị định Quy định về cơ chế, thời gian điều chỉnh, căn cứ và điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân đang được lấy ý kiến trúc, Bộ Công thương đã đưa ra đề xuất rút ngắn thời gian điều chỉnh giá điện từ 3 tháng/lần xuống 2 tháng/lần.
Ngoài ra, giá bán lẻ điện quân sự dự kiến tăng từ 2% trở lên thay vì từ 3% như hiện tại. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) có quyền điều chỉnh tăng giá bán lẻ điện. Như vậy, mỗi năm dự kiến sẽ có 6 khối thay đổi giá, thay vì 4 khối thay đổi giá như hiện nay, theo Quyết định 05/2024.
Theo Bộ Công Thương, việc điều chỉnh giá điện nhanh hơn sẽ giúp giá phản ánh đúng hơn biến động của chi phí sản xuất, tránh tình trạng tăng cường làm ngâm thở chi phí trong thời gian dài.
Liên quan đến đề xuất rút ngắn thời gian điều chỉnh giá điện xuống 2 tháng/lần, nhiều chuyên gia đánh giá phù hợp với cơ chế thị trường. Song cũng không có ít ý kiến cho rằng khả năng xuất bản của vấn đề này vẫn là dấu hỏi lớn.
Theo ông Đào Nhật Đình, chuyên gia năng lượng, ông bày tỏ sự thoải mái: Trong khi quy định điều chỉnh giá điện 3 tháng/lần chưa được thực thi đầy đủ, béo túc, thì việc đề xuất rút ngắn xuống 2 tháng data có khả năng không?
 |
| Việc rút ngắn thời gian điều chỉnh điện xuống 2 tháng/lần: Quá ngắn và không đủ cơ sở. Ảnh: Tổng hợp |
Vị chuyên gia này nói trên VietnamFinance cũng chỉ ra cần phải minh bạch chi phí sản xuất điện ở từng loại nguồn điện, từng khâu trong vận hành. Từ đó làm cơ sở để đưa ra mức giá phù hợp. Đây cũng là bài toán cần được tính toán kỹ lưỡng.
Ông Đình lấy dẫn chứng tại Thái Lan, nơi điện khí tự nhiên chiếm tỷ trọng lớn, họ chốt cố định giá thành sản xuất điện. Sau đó, cứ 3 tháng họp một lần để xem xét các yếu tố tăng - giảm của nguyên liệu đầu vào, từ đó mới điều chỉnh giá.
“Trong khi ở Việt Nam, chi phí sản xuất - kinh doanh điện thường công bố mỗi năm một lần, nên nhiều người vẫn băn khoăn về tính minh bạch, hiệu quả kinh doanh của ngành điện,” ông Đình chia sẻ.
Đồng quan điểm, PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính cũng bày tỏ băn khoăn khi thời gian điều chỉnh giá bán điện bình quân tối thiểu là 6 tháng kể từ lần điều chỉnh giá điện gần nhất đến nay vẫn không thực hiện được, và bây giờ thay đổi và rút ngắn thời gian thì liệu có thực hiện được hay không.
>> Người đàn ông ở Lâm Đồng bất ngờ trở thành tỷ phú chỉ sau một lần xem thời sự
"Với quyết định 6 tháng/lần không thực hiện mà bây giờ lại đưa ra một phương án mới là 2 tháng điều chỉnh một lần thì tính khả thi có hay không? Việc rút ngắn chu kỳ điều chỉnh chỉ đảm bảo trong điều kiện hệ thống giá, quản lý minh bạch và đáng tin cậy, có nghĩa là hạch toán đúng, đủ, kịp thời và đáng tin cậy.
Đồng thời, có sự hỗ trợ đối với nhóm dân cư dễ bị tổn thương như trợ giá hoặc trợ cấp. Cuối cùng là phải công khai và giải thích đầy đủ cơ chế về tính giá, tạo sự đồng thuận trong xã hội," vị chuyên gia bày tỏ.
Mặt khác, PGS.TS Nguyễn Minh Duệ, Chủ tịch Hội đồng khoa học, Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, cho rằng việc điều chỉnh giá bán điện xuống 2 tháng/lần là quá ngắn và không đủ cơ sở để điều chỉnh.
Ông Duệ lý giải, việc điều chỉnh giá điện phụ thuộc vào giá thành bình quân của hệ thống, trong đó liên quan đến hàng loạt chi phí như phát điện, truyền tải, phân phối… nên rất phức tạp và đòi hỏi sự minh bạch, công bằng. Trong khi hiện tại, chi phí sản xuất điện cho từng loại điện, từng khâu vận hành ở Việt Nam còn chưa rõ ràng.
Chưa kể, việc điều chỉnh cũng cần có quy trình quản lý và giám sát. Theo ông Duệ, nếu điều chỉnh 2 tháng/lần, hệ thống giám sát phải minh bạch trong tính giá điện bình quân để tránh trục lợi, lạm dụng chính sách.
Ông Duệ đặt vấn đề: “Vậy, đơn vị nào sẽ kiểm tra và giám sát việc tính toán chi phí này? Với dữ liệu ngành điện đồ sộ như thế, doanh nghiệp vừa cung cấp thông tin để kiểm tra đợt này, lại tiếp tục cho đợt tới thì khó có thể đảm bảo”.
 |
| TS Nguyễn Quốc Việt cho rằng, việc điều hành giá điện 2 tháng/lần là "hơi lạ". Ảnh: Tạp chí Một thế giới |
Còn theo TS Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế chính sách, Đại học Quốc gia Hà Nội, sau khi đã có Luật Điện lực, có cơ chế mua bán điện trực tiếp, rồi thí điểm tính giá điện 2 thành phần, mà vẫn điều hành giá điện 2 tháng một lần là "hơi lạ".
"Chính phủ đang nỗ lực xây dựng thị trường điện có cạnh tranh lành mạnh. Thế nên, vấn đề không phải bao lâu điều chỉnh giá điện mà phải bảo đảm yếu tố minh bạch. Giá sản xuất điện hiện vẫn chưa được công khai rõ ràng; giá điều chỉnh chính sách 3 tháng/Một lần chưa được đánh giá về kết quả tính toán và mới được áp dụng chưa bao lâu, nay lại thay đổi nữa là điều khó hiểu," ông Việt nói.
Ngoài ra, theo ông Việt, quy định liên quan về điều hành giá điện có vẻ chưa tương thích với chính sách Thúc đẩy phát triển năng lượng xanh, giảm phát thải và mục tiêu có thị trường mua bán cạnh điện tranh. By nguyên tắc điều chỉnh giá cần gắn với cơ chế cạnh tranh cả đầu vào sản xuất điện và đầu ra là bán điện.
Trong khi đó, khâu truyền tải độc quyền, tức là không thể xác định chi phí khâu này theo cơ chế thị trường cạnh tranh. Bên cạnh đó, giá năng lượng tái sinh tạo ra theo khung giờ, giá bán ra cũng theo khung giờ và theo cấp độ thụ động.
>> VinFast thay đổi chính sách giá bán/ thuê pin, trang bị tùy chọn của một số dòng xe
