Cây một lá, tên khoa học Nervilia fordii, là loài thực vật thuộc họ Lan (Orchidaceae), được giới chuyên môn đánh giá là một trong những loài thực vật quý hiếm bậc nhất thế giới. Điểm đặc biệt khiến loài cây này gây ấn tượng mạnh không chỉ ở hình dáng độc đáo mà còn ở chu kỳ sinh trưởng kỳ lạ: suốt vòng đời, cây chỉ cho ra đúng một chiếc lá hình trái tim và chiếc lá ấy chỉ xuất hiện sau khi hoa đã tàn.
Theo các nhà thực vật học, cây một lá là loài cỏ lâu năm sống ở vùng rừng kín thường xanh ẩm hoặc dưới tán cây lá rộng. Chúng phát triển tốt ở độ cao từ 600–1500m, ưa khí hậu mát mẻ, môi trường ẩm và râm mát, thường mọc trong các hốc đá hoặc dưới thảm thực vật rừng sâu. Do đó, việc bắt gặp loài cây này ngoài tự nhiên là điều vô cùng hiếm hoi.
Hình thái cây một lá khá nhỏ bé, cao chỉ khoảng 10–20cm. Thân cây cực kỳ ngắn, mọc từ củ tròn nặng từ 1,5g đến 20g. Điều đặc biệt là từ củ chỉ mọc lên một chiếc lá đơn độc. Lá có hình trái tim, đường kính từ 10–25cm, với hệ gân lá xòe đều từ cuống như hình chân vịt. Lá thường có màu xanh tím hồng, cuống dài, tạo nên vẻ đẹp vừa mong manh vừa lạ mắt.
 |
| Cây một lá mọc trong rừng sâu và rất hiếm. Ảnh minh họa |
>> Nông dân Bà Rịa-Vũng Tàu ‘lên như diều gặp gió’ nhờ trồng loại cây dễ chăm, thu hoạch quanh năm: Lãi lên tới 500 triệu đồng/1ha
Theo khảo sát từ các nhà cung cấp nước ngoài, một củ giống Nervilia fordii được bán với giá khoảng 24 USD (tương đương gần 600.000 đồng Việt Nam) trên các trang thương mại điện tử chuyên về lan và thực vật quý hiếm như Hengduan Biotechnology.
Trong khi đó, phần dược liệu khô – chủ yếu là lá cây thu hái khi còn tươi và được phơi sấy đúng quy trình – đang được rao bán trên các nền tảng như eBay hoặc HealthWisdom với giá khoảng 22,86 USD cho 100g, 40,86 USD cho 200g và 78,86 USD cho 500g; tương đương từ 550.000 đến gần 2 triệu đồng tùy khối lượng. Đối với thị trường mua bán sỉ quốc tế, mức giá cho 1kg dược liệu khô của cây một lá dao động trong khoảng 55–72 USD/kg, tức khoảng 1,4 đến 1,8 triệu đồng/kg, tùy theo chất lượng và số lượng đặt mua.
 |
| Cây chỉ trổ lá khi tàn hoa. Ảnh minh họa |
>> Loài cây mọc hàng rào xưa không ai ngó, nay thành 'đặc sản quê' gây sốt ở phố thị, giá tới 50.000 đồng/kg
Hoa của cây thường nở vào khoảng tháng 3–5. Cụm hoa vươn lên cao, dài 20–30cm, mang theo 15–20 bông nhỏ màu trắng pha đốm tím hồng hoặc vàng xanh nhạt. Cánh hoa và lá đài có hình dáng tương đồng, khi nở các cánh hoa chụm lại trông như chiếc đèn lồng nhỏ xinh. Sau khi hoa tàn, đến lượt chiếc lá duy nhất vươn lên. Đó là lý do tại sao thời điểm quan sát hoa và lá hiếm khi trùng khớp, khiến người không hiểu dễ lầm tưởng đây là hai loài khác nhau.
Quả của cây xuất hiện vào tháng 4–6, có hình thoi, trên thân có các đường khía dọc giống quả khế non. Quá trình sinh sản của loài cây này cũng diễn ra thầm lặng và khó quan sát, khiến việc nghiên cứu và bảo tồn trở nên đầy thử thách.
Không chỉ độc đáo về mặt hình thái, cây một lá còn được ghi nhận có giá trị dược liệu cao. Dân gian ở nhiều vùng núi phía Bắc và miền Trung Việt Nam từ lâu đã sử dụng lá và củ cây để chữa nhiều chứng bệnh.
>> Việt Nam sở hữu loại cây ra 'hoa triệu đô' đứng thứ 2 thế giới: Thu 28,9 triệu USD trong 5 tháng, Ấn Độ mua không ngừng
