Theo báo cáo của UBND TP. Hồ Chí Minh tại phiên giám sát của Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh ngày 14/03/2025, chỉ trong ba năm từ 2020 đến 2023, có 9.470 cán bộ, công chức, viên chức nghỉ việc. Trong đó, viên chức chiếm đến 91% với 8.615 người. Ngành giáo dục và y tế chịu ảnh hưởng nặng nề nhất với lần lượt 3.626 người (42,09%) và 3.708 người (43,04%) rời bỏ công việc, còn lại 1.281 người thuộc các lĩnh vực khác (14,87%).
Đặc biệt, nhóm có trình độ đại học và trên đại học chiếm đến 77,07% tổng số nhân sự nghỉ việc. Đây không chỉ là con số thống kê mà còn là lời cảnh báo rõ ràng về nguy cơ mất đi nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực thiết yếu như y tế, giáo dục và hành chính công.
Nếu không có giải pháp quyết liệt, hệ thống công vụ có thể rơi vào vòng xoáy thiếu hụt nhân sự, giảm sút chất lượng phục vụ và mất đi tính cạnh tranh so với khu vực tư nhân.
 |
| Đoàn Đại biểu Quốc hội giám sát tại UBND TP. Hồ Chí Minh. |
Mức lương không đủ sống: Gánh nặng đè lên vai công chức, viên chức
Tiền lương không đơn thuần là con số trên bảng lương mà còn là yếu tố quyết định sự gắn bó của người lao động với công việc. Theo khảo sát của Trung tâm Dự báo nhu cầu nhân lực và Thông tin thị trường lao động TP. Hồ Chí Minh (Falmi), 31,76% lao động mong muốn mức lương trên 20 triệu đồng/tháng, nhưng chỉ 9,77% vị trí tuyển dụng trên thị trường lao động đáp ứng được mức này.
Trong khi đó, phần lớn công chức, viên chức tại TP. Hồ Chí Minh chỉ nhận mức lương dao động từ 5-10 triệu đồng/tháng. Đây là con số quá thấp nếu so sánh với mức chi tiêu trung bình của một hộ gia đình tại TP. Hồ Chí Minh, vốn dao động từ 18-20 triệu đồng/tháng theo số liệu của Tổng cục Thống kê. Với mức lương như vậy, công chức, viên chức gần như không thể đảm bảo cuộc sống tối thiểu nếu không có thu nhập bổ sung từ các nguồn khác.
Ở chiều ngược lại, khu vực tư nhân lại không ngừng mở rộng khoảng cách về đãi ngộ. Một bác sĩ tại bệnh viện công có thể nhận mức lương 10-15 triệu đồng/tháng, nhưng nếu chuyển sang bệnh viện tư nhân, mức thu nhập có thể đạt từ 30-50 triệu đồng/tháng. Một giáo viên tại trường công lập nhận lương trung bình 6-8 triệu đồng/tháng, nhưng nếu giảng dạy tại trường tư hoặc trung tâm giáo dục, thu nhập có thể tăng lên 15-20 triệu đồng/tháng.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Minh Hòa, chuyên gia đô thị học, “Với mức lương hiện tại, ngay cả một công chức bậc trung tại TP. Hồ Chí Minh cũng khó có thể duy trì mức sống cơ bản nếu không có thêm nguồn thu nhập khác. Điều này tạo ra áp lực buộc họ phải rời bỏ khu vực công”. Trong bối cảnh vật giá leo thang, việc người lao động tìm kiếm cơ hội tốt hơn không còn là lựa chọn, mà đã trở thành nhu cầu sống còn.
Áp lực công việc quá tải: Một người gánh việc của ba người
Nếu mức lương không đủ sống là nguyên nhân chính khiến người lao động chùn bước, thì áp lực công việc quá tải chính là giọt nước tràn ly đẩy họ rời bỏ khu vực công. TP. Hồ Chí Minh có mật độ dân số cao nhất cả nước, với trung bình 441.000 dân/quận, huyện, gấp 3,2 lần so với mức trung bình cả nước.
Điều này đồng nghĩa với việc mỗi công chức tại TP. Hồ Chí Minh phải xử lý khối lượng công việc gấp nhiều lần so với đồng nghiệp tại các tỉnh thành khác. Theo khảo sát của UBND TP. Hồ Chí Minh, hơn 75% công chức đánh giá khối lượng công việc của họ ở mức cao hoặc rất cao, với 43% sẵn sàng rời bỏ khu vực công nếu có cơ hội tốt hơn. Đặc biệt, tại tuyến cơ sở như phường, xã, tỷ lệ công chức đánh giá công việc quá tải lên tới 80,48%.
Một viên chức ngành y tế chia sẻ: “Chúng tôi làm việc trung bình hơn 10 giờ mỗi ngày, chưa kể ca trực và xử lý hồ sơ. Nhưng mức thu nhập vẫn không đủ để trang trải chi phí sinh hoạt, chưa nói đến việc lo cho gia đình”.
Không chỉ có vậy, công chức, viên chức còn đối mặt với nguy cơ rủi ro pháp lý khi hàng loạt vụ án liên quan đến sai phạm trong thực thi công vụ bị xử lý nghiêm. Điều này tạo ra tâm lý e ngại, khiến không ít người lựa chọn rời bỏ khu vực công để tránh những rủi ro nghề nghiệp không đáng có.
Làm gì để giữ chân nhân lực khu vực công?
Trước thực trạng này, UBND TP. Hồ Chí Minh đã đề xuất một số giải pháp nhằm giữ chân nhân sự khu vực công. Theo đại biểu Nguyễn Thiện Nhân, nguyên Bí thư Thành ủy TP. Hồ Chí Minh, “Chính sách phát triển nhân lực tại TP. Hồ Chí Minh phải nhắm vào ba vấn đề: khuyến khích sinh nhiều hơn, chăm lo nguồn nhân lực tại chỗ và thu hút nguồn nhân lực từ nơi khác”.
 |
| Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thiện Ngân, nguyên Bí thư Thành ủy TP. Hồ Chí Minh phát biểu. |
Cụ thể, các giải pháp bao gồm cải cách tiền lương, giảm tải khối lượng công việc, mở rộng cơ chế thi tuyển minh bạch và hỗ trợ nhà ở xã hội dành riêng cho công chức, viên chức. Ngoài ra, thành phố cũng xem xét áp dụng mô hình thi tuyển cạnh tranh để bổ nhiệm các vị trí lãnh đạo, nhằm tạo điều kiện thăng tiến minh bạch và công bằng.
Một trong những giải pháp đáng chú ý là xây dựng chính sách hỗ trợ nhà ở cho công chức, viên chức thông qua quỹ nhà ở xã hội. TP. Hồ Chí Minh đang điều tra nhu cầu thực tế về khả năng tài chính, diện tích căn hộ và vị trí nhà ở để đưa ra phương án phù hợp, giúp đội ngũ này ổn định cuộc sống và yên tâm công tác.
Nếu không có các biện pháp quyết liệt, nguy cơ khủng hoảng nhân lực khu vực công sẽ ngày càng trầm trọng. Khi những người giỏi nhất rời đi, không chỉ hệ thống hành chính công bị suy yếu mà cả sự phát triển kinh tế - xã hội của TP. Hồ Chí Minh cũng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Vấn đề không chỉ nằm ở việc ai sẽ tiếp tục công việc, mà còn là liệu còn ai đủ năng lực để gánh vác trọng trách phục vụ người dân.
>> Doanh nghiệp trả lương, cán bộ công đoàn khó có tiếng nói độc lập
