Theo Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GAC), năm 2023, nước này đạt mức xuất khẩu kỷ lục 5.980 tỷ USD. Trong đó, bộ ba sản phẩm mới đã lần đầu tiên vượt mốc 1.000 tỷ nhân dân tệ (tương đương gần 140 tỷ USD), tăng trưởng gần 30% so với năm trước. Chỉ trong chín tháng đầu năm 2024, nhóm sản phẩm này đã tiếp cận hơn 200 thị trường và mang về hơn 107 tỷ USD.
Xe điện, bao gồm cả xe thuần điện (EV) và xe hybrid, là một trong những sản phẩm có mức tăng trưởng xuất khẩu đáng chú ý nhất. Năm 2023, Trung Quốc xuất khẩu 1,29 triệu xe năng lượng mới (NEV), tăng 24,3% về số lượng và 13,1% về kim ngạch. Cùng với đó, xuất khẩu pin lithium và thiết bị điện mặt trời cũng tăng trưởng vượt bậc, cho thấy sự chuyển đổi rõ nét từ các ngành công nghiệp thâm dụng lao động sang lĩnh vực công nghệ cao.
Trước đây, xuất khẩu của Trung Quốc chủ yếu dựa vào ba ngành may mặc, nội thất và gia dụng - còn được gọi là “bộ ba cũ”. Những ngành này phát triển mạnh nhờ chi phí lao động thấp và lợi thế sản xuất quy mô lớn. Tuy nhiên, với sự thay đổi của nền kinh tế toàn cầu, Trung Quốc đã chuyển hướng sang những lĩnh vực có giá trị gia tăng cao hơn.
 |
| Xe điện là một trong ba sản phẩm mới tạo nên sức mạnh của Trung Quốc. Ảnh minh họa |
>>Siêu cường châu Á sẵn sàng đưa hàng chục nghìn người từ Mỹ trở về, nhấn mạnh một điều kiện quan trọng
Theo nghiên cứu của CitiBank, “bộ ba mới” là minh chứng cho quá trình nâng cấp chuỗi giá trị của Trung Quốc. Sự chuyển đổi này giúp Bắc Kinh duy trì khả năng cạnh tranh trong bối cảnh tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu. Sự trỗi dậy của xe điện, pin lithium và thiết bị điện mặt trời cho thấy Trung Quốc không chỉ là một công xưởng sản xuất mà còn là trung tâm công nghệ đổi mới.
Thành công của Trung Quốc không đến một cách ngẫu nhiên. Nền tảng của “bộ ba mới” đã được đặt từ giữa những năm 2000, khi Bắc Kinh bắt đầu triển khai các chính sách hỗ trợ dài hạn. Năm 2005, Trung Quốc ban hành Luật Năng lượng tái tạo, đặt nền móng cho sự phát triển của ngành năng lượng sạch. Năm 2007, Bắc Kinh đưa năng lượng tái tạo thành một trong những chiến lược quốc gia.
Năm 2008, giữa cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, Trung Quốc dành khoảng 210 tỷ nhân dân tệ trong gói kích thích 583 tỷ USD để đầu tư vào các dự án tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải. Năm 2015, chiến lược “Made in China 2025” ra đời, tập trung vào chuyển đổi từ mô hình sản xuất thâm dụng lao động sang công nghệ cao.
Những chính sách này đã giúp Trung Quốc xây dựng chuỗi cung ứng hoàn chỉnh và tạo ra lợi thế cạnh tranh vượt trội trong lĩnh vực năng lượng sạch.
 |
| Pin mặt trời Trung Quốc chiếm 84% thị phần toàn cầu. Ảnh minh họa |
>>Cú bứt phá ngoạn mục của ‘vua trái cây’, rau quả Việt thần tốc lên kỷ lục
Nhờ các chính sách hỗ trợ và chiến lược phát triển dài hạn, Trung Quốc hiện nay giữ vị trí thống trị trong ba lĩnh vực quan trọng: Pin mặt trời chiếm 84% thị phần toàn cầu, pin lithium-ion chiếm 52,3% thị phần, xe điện chiếm 23,4% thị phần.
Theo chuyên gia Li Dan từ Hiệp hội Kinh tế Tuần hoàn Trung Quốc, nước này có lợi thế vượt trội nhờ vào chuỗi cung ứng tích hợp từ nguyên liệu thô đến sản phẩm đầu cuối. Điều này giúp các công ty giảm chi phí sản xuất, tối ưu hóa hiệu suất và mở rộng thị trường nhanh chóng.
Trước sự trỗi dậy của “bộ ba mới”, nhiều nước phương Tây đã thực hiện các biện pháp bảo hộ thương mại nhằm hạn chế ảnh hưởng của Trung Quốc. Mỹ tăng thuế nhập khẩu xe điện từ Trung Quốc lên 100%, pin lithium-ion lên 25%. Liên minh châu Âu (EU) áp thuế lên đến 45% đối với xe điện Trung Quốc. Canada áp thuế 100% đối với ô tô điện Trung Quốc từ tháng 10/2024. Thổ Nhĩ Kỳ áp thuế lên thiết bị điện mặt trời, pin và xe điện vào tháng 6/2024.
Người phát ngôn của GAC, ông Lu Daliang, gọi những biện pháp này là “không công bằng, bất hợp pháp và bảo hộ vô lý”. Trung Quốc lập luận rằng “bộ ba mới” giúp đa dạng nguồn cung toàn cầu, giảm áp lực lạm phát và thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh.
Bất chấp những trở ngại từ các biện pháp bảo hộ thương mại, Trung Quốc vẫn giữ vững vị thế cạnh tranh trong ba lĩnh vực chiến lược này. Theo dự báo của Oxford Economics, “bộ ba mới” sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế Trung Quốc, thậm chí có thể bù đắp sự suy giảm của ngành bất động sản.
Dự kiến đến năm 2027, ngành công nghiệp xe điện, pin lithium và thiết bị điện mặt trời có thể chiếm tỷ trọng lớn hơn trong GDP, giúp nền kinh tế Trung Quốc duy trì tăng trưởng bền vững.
>>Chân dung tỷ phú quỹ đầu cơ kín tiếng đứng sau Deepseek, khiến cả thế giới sửng sốt
