Goldman Sachs vừa phát đi cảnh báo về những rủi ro ngày càng gia tăng đối với chuỗi cung ứng đất hiếm và các khoáng sản quan trọng, nhấn mạnh sự thống trị của Trung Quốc trong khai thác và tinh luyện. Động thái siết chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm của Bắc Kinh vào ngày 9/10, với việc bổ sung năm nguyên tố mới và tăng cường giám sát đối với ngành bán dẫn, đang làm dấy lên lo ngại về tác động kinh tế toàn cầu, đặc biệt trước thềm hội nghị thượng đỉnh dự kiến giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Theo báo cáo mới nhất của Goldman Sachs, Trung Quốc hiện kiểm soát 69% hoạt động khai thác đất hiếm toàn cầu, 92% khâu tinh luyện và 98% sản xuất nam châm đất hiếm. Đất hiếm, dù chỉ chiếm thị trường 6 tỷ USD trong năm ngoái – nhỏ hơn nhiều so với thị trường đồng (lớn gấp 33 lần), lại đóng vai trò không thể thay thế trong các ngành công nghệ cao. Từ pin, chip máy tính, trí tuệ nhân tạo đến thiết bị quốc phòng, đất hiếm là “mạch máu” của công nghiệp hiện đại. Goldman Sachs ước tính, nếu chuỗi cung ứng đất hiếm bị gián đoạn 10%, thiệt hại kinh tế toàn cầu có thể lên tới 150 tỷ USD, chưa kể áp lực lạm phát do thiếu hụt nguồn cung. Báo cáo của Goldman Sachs chỉ ra các nguyên tố như samarium, graphite, lutetium và terbium đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi các lệnh hạn chế xuất khẩu. Trong đó, samarium – thành phần chính của nam châm samarium-cobalt chịu nhiệt – là yếu tố then chốt trong ngành hàng không vũ trụ và quốc phòng. Thiếu hụt lutetium và terbium, hai nguyên tố được sử dụng rộng rãi, cũng có thể gây tổn thất lớn về GDP. Ngoài ra, các đất hiếm nhẹ như cerium và lanthanum, vốn phụ thuộc lớn vào khâu khai thác và tinh luyện của Trung Quốc, có nguy cơ trở thành mục tiêu hạn chế tiếp theo.
Ứng dụng của đất hiếm. Nguồn internetNhiều quốc gia đang chạy đua để thiết lập chuỗi cung ứng đất hiếm và nam châm độc lập, nhưng Goldman Sachs cảnh báo về hàng loạt rào cản. Từ sự khan hiếm địa chất, độ phức tạp công nghệ đến các thách thức môi trường, việc xây dựng nguồn cung ngoài Trung Quốc không hề đơn giản. Các nguyên tố đất hiếm nặng, như samarium, đặc biệt khan hiếm bên ngoài Trung Quốc và Myanmar, với hầu hết mỏ khoáng có trữ lượng nhỏ, chất lượng thấp hoặc chứa phóng xạ. Việc phát triển mỏ mới mất từ 8-10 năm, trong khi xây dựng cơ sở tinh luyện cần khoảng 5 năm và đòi hỏi công nghệ tiên tiến. Dù các quốc gia như Mỹ, Nhật Bản và Đức đang mở rộng sản xuất nam châm, sự phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu từ Trung Quốc vẫn là nút thắt lớn. Ngoài ra, ngân hàng này dự báo nguồn cung Neodymium-Praseodymium Oxide (NdPrO) – thành phần quan trọng để sản xuất nam châm – sẽ rơi vào tình trạng thiếu hụt trong thời gian tới. Không chỉ đất hiếm, Goldman Sachs còn cảnh báo nguy cơ gián đoạn nguồn cung các hàng hóa khác như cobalt, dầu mỏ và khí tự nhiên, do căng thẳng địa chính trị leo thang. Những yếu tố này đang đặt ra thách thức lớn cho thị trường toàn cầu, buộc các quốc gia và doanh nghiệp phải nhanh chóng tìm giải pháp để giảm thiểu rủi ro.
Sự thống trị của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng đất hiếm không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn mang tính chiến lược, ảnh hưởng sâu sắc đến an ninh công nghệ và quốc phòng toàn cầu. Với các lệnh hạn chế xuất khẩu ngày càng mở rộng, thế giới cần hành động khẩn trương để đa dạng hóa nguồn cung và giảm phụ thuộc vào Bắc Kinh. Trong bối cảnh đó, các nhà đầu tư và doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ lưỡng để đối phó với những biến động không lường trước.
