Theo đó, sự cạnh tranh đang chuyển từ “ưu đãi học bổng, cơ sở vật chất” sang “đãi ngộ trực tiếp” với mục tiêu thu hút tiến sĩ, nhà nghiên cứu có năng lực công bố quốc tế.
Trường Đại học Bách khoa (ĐH Quốc gia TP.HCM) gây chú ý khi lần đầu công khai mức thu nhập tham khảo. Tiến sĩ làm việc dưới 3 năm được tham khảo ở mức khoảng 35 triệu đồng/tháng, trên 3 năm là 45 triệu; phó giáo sư, giáo sư có các khoản lương và thưởng đưa thu nhập trung bình tham khảo lên khoảng 85 triệu/tháng. Trường lý giải đây là nỗ lực “trả lương cao để thu hút và giữ chân người giỏi”. Năm 2024, tổng thu của trường đạt 1.184 tỷ đồng, riêng học phí đã chiếm tới 873 tỷ đồng.
Trả lương cao đang là cách để các trường đại học nghìn tỷ thu hút và giữ chân nhân tài. Ảnh minh họaVới tổng doanh thu hơn 2.600 tỷ đồng năm 2024, Đại học Văn Lang được xem là trường đại học tư thục có chế độ đãi ngộ mạnh tay nhất hiện nay. Trường cam kết thu nhập tối thiểu 350 triệu đồng/năm cho giảng viên tiến sĩ, hỗ trợ lên đến 300 triệu cho chi phí đào tạo tiến sĩ trong một số trường hợp và mức thưởng lên tới 350 triệu/năm cho bài báo công bố trên tạp chí thuộc danh mục WoS/Scopus.
Tại Đại học Kinh tế TP.HCM, lương thạc sĩ 20–35 triệu/tháng, tiến sĩ 25–40 triệu/tháng, phó giáo sư 45–65 triệu và giáo sư 50–70 triệu, tùy thâm niên. Trường còn hỗ trợ thêm 100 triệu đồng cho tiến sĩ mới tuyển, nếu cam kết gắn bó tối thiểu 12 năm. ĐH Kinh tế TP.HCM cũng là một trong những cơ sở công lập có tổng thu cao, đạt 1.887 tỷ đồng năm 2024.
Đại học Văn Lang là một trong những trường tư có chế độ đãi ngộ giảng viên mạnh tay nhất hiện nay. Ảnh minh họaMô hình “trả lương theo vị trí, cộng thêm nhiều nguồn thu” được nhiều trường áp dụng. Ví dụ, ĐH Công Thương TP.HCM công bố thu nhập bình quân cán bộ, giảng viên khoảng 32,5 triệu/tháng. Trường áp dụng chính sách đảm bảo mức tối thiểu cho tiến sĩ (thông báo gần đây nêu mốc 40 triệu/tháng nếu thu nhập thực tế thấp hơn sẽ được bù). Một số tiến sĩ có thể nhận tới trên 85 triệu đồng nếu tham gia nhiều hoạt động giảng dạy, nghiên cứu và dự án chuyển giao công nghệ. Tổng thu của trường đã vượt ngưỡng nghìn tỷ trong báo cáo 2024.
Khác với các trường ở phía Nam, Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU, Hà Nội) vẫn duy trì mô hình trả lương theo vị trí việc làm song song với hệ thống lương cơ sở. Hiện mức lương khởi điểm cho giảng viên chính có bằng thạc sĩ là 14 triệu đồng/tháng, tiến sĩ 20 triệu đồng, phó giáo sư 25 triệu đồng, và giáo sư 30 triệu đồng. Ngoài ra, giảng viên còn được hưởng lương theo hệ số và các khoản phụ cấp, thưởng theo năng suất, giúp tổng thu nhập thực tế cao hơn đáng kể. Năm 2023, tổng thu của NEU đạt 1.408 tỷ đồng, trong đó hơn 1.000 tỷ đến từ học phí.
Đại học Kinh tế Quốc dân trả lương theo vị trí làm việc song song hệ thống lương cơ sở. Ảnh minh họaNhững con số này phản ánh hai xu hướng lớn. Thứ nhất, tự chủ tài chính khiến đại học phải cạnh tranh khốc liệt để chiêu mộ nhân sự chất lượng và tiền lương trở thành công cụ trực tiếp nhất.
Thứ hai, thu nhập thực tế của giảng viên không chỉ đến từ lương nhà nước mà là “một giỏ” gồm lương theo vị trí, phụ cấp, thù lao giảng dạy, tiền từ nghiên cứu và thưởng theo hiệu suất (bao gồm thưởng cho công bố quốc tế).
Tuy nhiên, sự khác biệt giữa các trường còn lớn, nơi tỷ lệ thu từ học phí cao giúp trả lương tốt hơn, nơi phụ thuộc vào ngân sách nhà nước khó nâng mức đãi ngộ. Chuyên gia nhân sự giáo dục cảnh báo rằng mức công bố là “tham khảo”, thu nhập thực tế thay đổi theo thâm niên, vị trí quản lý, số giờ giảng, và khả năng gọi vốn nghiên cứu. Việc các trường công khai con số cũng nhằm tạo minh bạch và áp lực lan tỏa để chuẩn hoá đãi ngộ trong hệ thống
