Trong vài năm trở lại đây sản lượng ca cao vốn là nguyên liệu thiết yếu để sản xuất chocolate đang chứng kiến đà suy giảm rõ rệt trên phạm vi toàn cầu. Tình trạng này diễn biến đặc biệt nghiêm trọng tại khu vực Tây Phi nơi nắm giữ gần ba phần tư tổng nguồn cung cho toàn thế giới. Trước thực trạng đáng báo động đó thì hàng loạt giải pháp cấp bách đã được đề xuất nhằm giải cứu cây ca cao.
Ngành công nghiệp chocolate toàn cầu chao đảo vì thủ phủ ca cao thất thu kỷ lụcHai quốc gia đứng đầu về sản lượng ca cao là Ghana và Bờ Biển Ngà đều ghi nhận mức sụt giảm mạnh mẽ do chịu ảnh hưởng nặng nề từ thời tiết bất thường kéo dài. Hiện tượng El Ninõ đã khiến mưa đến muộn trong khi nắng nóng gay gắt và độ ẩm cao bất thường lại tạo điều kiện thuận lợi cho các bệnh nguy hiểm như thối trái hay các bệnh do virus lây lan nhanh trên diện rộng. Tạp chí Business Insider đã đưa ra lời cảnh báo rằng cây ca cao có thể sẽ biến mất hoàn toàn vào năm 2050 do nhiệt độ trái đất tăng cao và điều kiện thời tiết ngày càng trở nên khô hạn khắc nghiệt.
Theo đánh giá từ các tổ chức nông nghiệp quốc tế thì phần lớn diện tích vườn ca cao tại Tây Phi đã già cỗi và cho năng suất thấp nhưng người nông dân lại thiếu vốn để tái canh. Bên cạnh đó thu nhập bấp bênh khiến không ít hộ trồng ca cao quyết định chặt bỏ cây để chuyển sang các loại cây trồng khác mang lại lợi nhuận nhanh hơn. Việc lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật kém hiệu quả cùng tình trạng đất đai suy thoái càng làm cho bức tranh sản xuất thêm phần ảm đạm.
Tại nhiều thị trường tiêu thụ chocolate lớn ở châu Âu và Bắc Mỹ thì các nhà sản xuất buộc phải thu hẹp kích cỡ sản phẩm hoặc điều chỉnh công thức cũng như tăng giá bán lẻ để bù đắp chi phí nguyên liệu leo thang. Một số hãng thậm chí phải chuyển hướng sang các dòng chocolate có hàm lượng ca cao thấp hơn hoặc pha trộn thêm các thành phần thay thế nhằm duy trì biên lợi nhuận.
Số liệu từ Hội nghị Liên hợp quốc về thương mại và phát triển viết tắt là UNCTAD cho thấy giá ca cao đã tăng tới 136 phần trăm trong giai đoạn từ tháng 7 năm 2022 đến tháng 2 năm 2024. Đây là mức tăng kỷ lục khi thời tiết cực đoan và dịch bệnh cây trồng làm sụt giảm nghiêm trọng sản lượng tại Tây Phi. Riêng tại thị trường Anh thì giá chocolate đã tăng 43 phần trăm chỉ trong vòng 3 năm qua cho thấy áp lực khí hậu đang làm biến dạng chuỗi cung ứng và đẩy chi phí tiêu dùng lên mức rất cao. Các chuyên gia cảnh báo rằng nếu không có biện pháp can thiệp mạnh mẽ thì thế giới có thể đối mặt với tình trạng thiếu hụt ca cao kéo dài và làm rung chuyển toàn bộ chuỗi cung ứng ngành này trong thập niên tới.
Để thích ứng với tình hình mới một số nông dân đã chuyển sang các phương thức canh tác đa dạng và thân thiện với tự nhiên như trồng xen các loại cây cao hơn giữa các hàng ca cao nhằm tạo độ che phủ giữ ẩm tốt hơn cho đất và cung cấp bóng râm bảo vệ cây. Tuy nhiên những giải pháp này cần rất nhiều thời gian để phát huy hiệu quả thực tế.
Theo tạp chí The Spoon thì trong bối cảnh ngành công nghiệp chocolate trị giá khoảng 130 tỷ USD đứng trước rủi ro ngày càng lớn nhiều doanh nghiệp đang ráo riết tìm cách bảo đảm nguồn nguyên liệu cho tương lai. Các hướng đi bao gồm chỉnh sửa gen cây ca cao hay nuôi cấy chocolate trong bể phản ứng sinh học và phát triển các sản phẩm thay thế không cần ca cao.
Một trong những hướng tiếp cận then chốt là tăng cường khả năng chống chịu của chính cây ca cao. Theo đó nhà sản xuất chocolate lớn nhất thế giới Mars đang hợp tác với Pairwise là công ty nổi tiếng với các sản phẩm thực phẩm chỉnh sửa gen như rau mù tạt hay cherry không hạt. Mars đã cấp phép sử dụng công nghệ của Pairwise cho phép các nhà khoa học bật hoặc tắt các đặc điểm của cây trồng như điều chỉnh chiết áp và rút ngắn quá trình chọn giống vốn có thể kéo dài hàng chục năm. Mục tiêu là tạo ra những giống ca cao chịu được khí hậu nóng hơn và khô hạn hơn cũng như kháng được nhiều dịch bệnh hơn.
Trong khi Mars tìm cách cứu giống cây tự nhiên thì startup California Cultured có trụ sở tại Sacramento nước Mỹ lại chọn con đường hoàn toàn khác. Doanh nghiệp này sản xuất bột ca cao bằng cách nuôi cấy tế bào vỏ hạt ca cao trong các bể phản ứng sinh học tương tự như công nghệ thịt nuôi cấy. Theo Tiến sĩ Steven Lang là Phó Chủ tịch phụ trách khoa học công nghệ của công ty thì chỉ trong 7 ngày các tế bào sẽ được thu hoạch rồi sấy khô và nghiền thành bột ca cao. Quy trình này không chỉ tránh nạn phá rừng mà còn cho phép tăng hàm lượng flavanol giúp tạo ra loại chocolate có lợi hơn cho tim mạch và chống viêm.
Một hướng tiếp cận táo bạo khác là loại bỏ hoàn toàn hạt ca cao. Các startup như Planet A Foods của Đức và Win Win của Mỹ đang phát triển dòng sản phẩm chocolate không ca cao từ các nguyên liệu thay thế như yến mạch hay lúa mạch và hạt hướng dương.
Cuộc khủng hoảng nguồn cung ca cao đang thúc đẩy một cuộc cách mạng công nghệ chưa từng có trong ngành thực phẩm. Dù là phương pháp canh tác bền vững hay công nghệ phòng thí nghiệm tiên tiến thì mục tiêu cuối cùng vẫn là giữ lại hương vị ngọt ngào cho thế giới trước thách thức khốc liệt của biến đổi khí hậu.
