Tầm quan trọng của việc nâng hạng
Theo KIS, việc thị trường chứng khoán Việt Nam được xếp vào nhóm thị trường mới nổi sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Trước hết, được xếp hạng thị trường mới nổi sẽ mở rộng đáng kể quy mô dòng vốn quốc tế chảy vào Việt Nam. Hiện nay, Việt Nam đang chiếm tỷ trọng lớn nhất (khoảng 30%) trong rổ chỉ số thị trường cận biên. Tuy nhiên, quy mô các quỹ đầu tư theo dõi thị trường cận biên còn rất nhỏ so với thị trường mới nổi. Cụ thể, quy mô các quỹ theo dõi thị trường cận biên chỉ là phần nhỏ so với khoảng 1.6 nghìn tỷ USD tài sản từ các quỹ theo dõi thị trường mới nổi.
Do đó khi được nâng hạng, Việt Nam sẽ lọt vào "tầm ngắm" của các quỹ đầu tư quy mô lớn hơn nhiều. Các quỹ ETF và quỹ chỉ số mô phỏng thị trường mới nổi buộc phải phân bổ vốn vào Việt Nam khi thị trường được thêm vào rổ chỉ số; đồng thời, các quỹ chủ động cũng sẽ xem xét Việt Nam như một điểm đến đầu tư hấp dẫn. Kết quả là tính thanh khoản và định giá của thị trường có thể được cải thiện nhờ dòng tiền ngoại ổn định hơn.
Thứ hai, việc nâng hạng sẽ góp phần giảm chi phí vốn và thúc đẩy doanh nghiệp nội địa phát triển. Với việc thị trường chứng khoán được nâng hạng, các doanh nghiệp Việt Nam có thể dễ dàng tiếp cận nguồn vốn Quốc tế hơn, thông qua phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu với mức định giá cao hơn và lãi suất thấp hơn. Thị trường mới nổi cũng đồng nghĩa rủi ro Quốc gia trong mắt nhà đầu tư toàn cầu giảm bớt, giúp hạ thấp rủi ro khi huy động vốn. Ngoài ra, sự tham gia của các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài cũng sẽ thúc đẩy doanh nghiệp nâng cao chuẩn mực quản trị và tính minh bạch, tạo nền tảng cho tăng trưởng bền vững.
Triển vọng nâng hạng từ FTSE và MSCI
Khả năng Việt Nam được nâng hạng ngay trong năm 2025 được đánh giá là rất triển vọng, đặc biệt đối với phân loại của FTSE Russell. Để được FTSE Russell đưa từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi loại 2, một quốc gia phải đáp ứng các tiêu chí về "Chất lượng thị trường" (ví dụ: hệ thống giao dịch, thanh toán bù trừ, mức độ mở cửa cho nhà đầu tư ngoại…).
Theo công bố đánh giá gần nhất của FTSE (tháng 9/2024), Việt Nam đã đạt 7/9 tiêu chí cần thiết để nâng hạng. Hai tiêu chí còn lại mà Việt Nam chưa đáp ứng đầy đủ là: (1) Chu kỳ thanh toán đang bị đánh giá mức "Hạn chế" do thông lệ yêu cầu tiền có sẵn trước khi khớp lệnh; và (2) Cơ chế xử lý giao dịch lỗi chưa được đánh giá do thị trường hầu như không có giao dịch thất bại nhờ cơ chế tiền phải có trước. Nói cách khác, chính việc yêu cầu "ký quỹ trước" (pre-funding) cho nhà đầu tư ngoại đã khiến Việt Nam chưa đạt tiêu chí về chu kỳ thanh toán của FTSE.
Chứng khoán KIS nhận thấy Thông tư 68/2024/TT-BTC do Bộ Tài chính ban hành ngày 18/9/2024 đã gỡ bỏ rào cản "pre-funding" này. Theo đó, Thông tư cho phép nhà đầu tư nước ngoài không cần nộp sẵn tiền trước khi mua chứng khoán, đồng thời đưa ra lộ trình yêu cầu các công ty niêm yết công bố thông tin bằng tiếng Anh, đảm bảo bình đẳng thông tin giữa nhà đầu tư trong và ngoài nước.
KIS cho rằng việc gỡ bỏ nút thắt "prefunding" chính là điều kiện mấu chốt để Việt Nam được FTSE nâng hạng lên thị trường mới nổi loại 2. Nhiều khả năng FTSE Russell sẽ chính thức thông báo nâng hạng cho Việt Nam trong kỳ đánh giá thường niên tháng 9/2025. Còn kỳ đánh giá tháng 3/2025, thị trường Việt Nam vẫn sẽ nằm trong danh sách theo dõi (chưa được nâng hạng).
Song song với quá trình đáp ứng tiêu chí FTSE, Việt Nam cũng hướng tới thỏa mãn các tiêu chí của MSCI để được nâng hạng trong tương lai gần. MSCI hiện xếp Việt Nam vào nhóm thị trường cận biên và có tới 18 tiêu chí định tính/định lượng đánh giá thị trường. Cho đến giữa năm 2024, Việt Nam mới đáp ứng được khoảng 10/18 tiêu chí của MSCI cho thị trường mới nổi. Những điểm còn tồn tại tập trung vào một số vấn đề mang tính cấu trúc: giới hạn sở hữu nước ngoài (FOL), quyền bình đẳng cho nhà đầu tư ngoại, tự do hóa hơn nữa về giao dịch ngoại hối,... Tuy nhiều tiêu chí để nâng hạng của MSCI đang dần được cải thiện, nhưng triển vọng nâng hạng lên thị trường mới nổi theo MSCI vẫn còn xa, ít nhất là sau năm 2026.
Phản ứng của thị trường chứng khoán
Nếu thị trường chứng khoán Việt Nam chính thức được nâng hạng lên thị trường mới nổi loại 2 theo FTSE Russell, phản ứng đầu tiên chắc chắn sẽ rất tích cực trên nhiều khía cạnh. Trước hết, hàng loạt quỹ đầu tư thụ động (ETF) sẽ phải mua cổ phiếu Việt Nam để cơ cấu danh mục. Chứng khoán KIS ước tính sơ bộ dòng vốn này có thể từ 500 triệu đến 1 tỷ USD (chưa tính các quỹ đầu tư chủ động) đổ vào thị trường Việt Nam.
Bên cạnh đó, tâm lý nhà đầu tư cũng sẽ trở nên tích cực hơn khi thị trường được nâng hạng. Cụ thể, Chứng khoán KIS nhận thấy các thị trường từng nâng hạng thường xuất hiện xu hướng tăng giá mạnh trước và ngay sau khi nâng hạng. Ví dụ cụ thể, thị trường Dubai và Qatar đã tăng lần lượt khoảng 90% và 40% từ khi MSCI thông báo nâng hạng đến khi chính thức đưa vào rổ chỉ số.
Một ví dụ khác là Pakistan, thị trường cũng tăng gần 50% sau nâng hạng năm 2017. Vì thế, KIS không loại trừ khả năng thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ trải qua một đợt tăng giá tương tự khi được nâng hạng trong giai đoạn tới.
