Xuất khẩu gạo 2024: Kỷ lục và thử thách
Theo Báo cáo của Tổng cục Hải quan, Việt Nam xuất khẩu 9 triệu tấn gạo, thu về 5,67 tỷ USD, tăng 11,1% về sản lượng và 21,2% về kim ngạch so với năm 2023. Giá gạo xuất khẩu trung bình đạt 627 USD/tấn, cao nhất trong hơn một thập kỷ.
 |
| Xuất khẩu gạo Việt Nam: Hành trình tăng trưởng và kỷ lục mới giai đoạn 2010-2024. Nguồn: Tổng cục Hải quan. |
Sự tăng trưởng chủ yếu diễn ra trong 9 tháng đầu năm, khi nhu cầu toàn cầu cao và nguồn cung bị thắt chặt do chính sách hạn chế xuất khẩu từ Ấn Độ. Tuy nhiên, đến quý IV/2024, giá gạo bắt đầu giảm mạnh khi Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu. Với kho dự trữ lên đến 60,9 triệu tấn – gấp 8 lần so với mức an toàn – Ấn Độ đã nhanh chóng đẩy gạo ra thị trường, gây áp lực lên giá cả toàn cầu.
Về thị trường xuất khẩu, Philippines tiếp tục là khách hàng lớn nhất với 4,22 triệu tấn, chiếm 46,7% tổng xuất khẩu gạo Việt Nam. Indonesia đứng thứ hai với 1,26 triệu tấn, theo sau là Malaysia (719.241 tấn) và Ghana (612.677 tấn). Ngược lại, xuất khẩu sang Trung Quốc giảm mạnh 68,9%, chỉ còn 262.000 tấn, do nước này tăng cường nhập khẩu từ Myanmar và Thái Lan.
Dự báo năm 2025, Việt Nam sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt hơn khi Ấn Độ dự kiến xuất khẩu 22 triệu tấn gạo, cao hơn 27% so với năm 2024. Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), xuất khẩu gạo của Việt Nam có thể giảm xuống 7,5 triệu tấn.
Nhóm doanh nghiệp thắng lớn: Chớp thời cơ, tận dụng giá cao
Những doanh nghiệp có chiến lược thông minh và kịp thời nắm bắt xu hướng thị trường đã tận dụng thành công cơ hội giá gạo cao. Tổng công ty Lương thực Miền Nam (Vinafood II - VSF) đạt doanh thu 20.600 tỷ đồng, tăng 17% so với kế hoạch năm. Xuất khẩu của công ty đạt 743.000 tấn, mang về 450 triệu USD, vượt 35% so với mục tiêu đề ra.
Vinaseed (NSC) – chuyên về giống lúa chất lượng cao – cũng có một năm thành công. Doanh thu 9 tháng đầu năm 2024 đạt 1.480 tỷ đồng, lợi nhuận ròng 132 tỷ đồng, tăng lần lượt 18% và 9% so với cùng kỳ năm trước. Công ty này đẩy mạnh xuất khẩu gạo thơm và gạo hữu cơ, giúp gia tăng biên lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro từ biến động giá.
Xu hướng tiêu dùng gạo thơm ngày càng phổ biến giúp các doanh nghiệp chuyển dịch sang phân khúc cao cấp. Theo thống kê, 76,15% lượng gạo xuất khẩu của Campuchia năm 2024 là gạo thơm, cho thấy nhu cầu lớn từ thị trường quốc tế. Đây là cơ hội để Việt Nam mở rộng dòng sản phẩm gạo chất lượng cao, nâng giá trị xuất khẩu.
Nhóm doanh nghiệp gặp khó khăn: Chịu trận trước cơn bão giá giảm
Trái ngược với những doanh nghiệp hưởng lợi từ giá gạo cao, một số công ty chịu ảnh hưởng nặng nề khi giá giảm mạnh vào cuối năm. Tập đoàn Lộc Trời (LTG) đối mặt với vấn đề tài chính nghiêm trọng, phải hoãn nhiều cuộc họp cổ đông. Giá cổ phiếu LTG giảm mạnh vào quý IV/2024 khi công ty chưa thể đưa ra chiến lược rõ ràng cho năm 2025.
Những doanh nghiệp tập trung vào phân khúc gạo phẩm cấp thấp chịu áp lực lớn khi giá gạo 5% tấm của Việt Nam giảm xuống 422 USD/tấn vào tháng 1/2025 – mức thấp nhất trong hơn hai năm. Trong khi đó, giá gạo Ấn Độ và Thái Lan giảm ít hơn nhờ các hợp đồng dài hạn, khiến gạo Việt Nam gặp khó khăn trong cạnh tranh.
Bên cạnh đó, Indonesia, thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam, dự kiến giảm nhập khẩu xuống 1 triệu tấn trong năm 2025, giảm 44,5% so với năm 2024, do nước này đẩy mạnh sản xuất nội địa và cắt giảm nhập khẩu.
Triển vọng năm 2025: Đối mặt thách thức, tìm kiếm cơ hội
Mặc dù xuất khẩu gạo Việt Nam có nguy cơ giảm trong năm 2025, một số yếu tố tích cực vẫn xuất hiện. Trung Quốc có dấu hiệu gia tăng nhập khẩu, với lượng mua trong tháng 11/2024 đạt 170.000 tấn, tăng 35% so với cùng kỳ năm ngoái. Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), nhu cầu gạo toàn cầu trong niên vụ 2024-2025 có thể đạt 530,2 triệu tấn, cao hơn 6,5 triệu tấn so với niên vụ trước.
Ngoài ra, Chính phủ đang triển khai các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu. Bộ Công Thương đã đề xuất gói tín dụng ưu đãi để doanh nghiệp mua gạo tích trữ khi giá thấp, giúp bình ổn thị trường.
Tuy nhiên, Việt Nam cần chuẩn bị đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ Ấn Độ, Thái Lan và Campuchia. Việc chuyển dịch sang gạo chất lượng cao, gạo hữu cơ và sản phẩm có giá trị gia tăng cao sẽ giúp Việt Nam duy trì lợi thế trên thị trường toàn cầu.
>> Vì sao dệt may Việt Nam hút đơn hàng từ Mỹ và EU?
