Trong thông báo chính thức ngày 9/10/2025, Bộ Thương mại Trung Quốc (MOFCOM) đã bổ sung thêm một loạt nguyên tố và vật liệu vào danh sách kiểm soát xuất khẩu, trong đó có năm nguyên tố nặng: holmium, erbium, thulium, europium và ytterbium, cùng các công nghệ tinh luyện và sản xuất nam châm vĩnh cửu.
Các quy định mới yêu cầu giấy phép đối với các sản phẩm chứa hơn 0,1% kim loại đất hiếm Trung Quốc hoặc sử dụng công nghệ chế biến của Trung Quốc. Điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp nước ngoài phải giải trình mục đích sử dụng, thậm chí cung cấp ảnh chụp dây chuyền sản xuất.
Đất hiếm đang là "quân át chủ bài" của Trung Quốc trong cuộc chơi toàn cầu. Ảnh minh họaTrung Quốc hiện chiếm phần lớn năng lực tinh luyện và chế tạo nam châm trên toàn cầu. Các lệnh kiểm soát mới làm chậm quá trình cấp phép, làm tăng chi phí lưu kho và buộc các doanh nghiệp phải tìm nguồn thay thế đắt đỏ hơn. Giám đốc một hiệp hội ngành ô tô Italy cảnh báo rằng các kho dự trữ trước đây đã cạn kiệt, khiến ngành ô tô châu Âu dễ bị tổn thương nếu các hạn chế kéo dài.
Các hãng như Volkswagen, BMW, Bosch, Airbus, Safran hay Thales đều nằm trong danh sách những đơn vị chịu rủi ro lớn. Đó là tạm dừng dây chuyền sản xuất xe điện, thiếu rotor/nam châm cho mô-tơ điện, gián đoạn nguồn vật liệu cho hệ thống điều khiển và cảm biến quân sự.
Nhiều công ty đang đẩy mạnh mua dự trữ và xúc tiến kế hoạch tìm kiếm nguồn cung thay thế, nhưng việc chuyển đổi rất tốn kém và mất thời gian.
Một khi lệnh kiểm soát kéo dài, nhiều ngành công nghiệp châu Âu sẽ đứt gãy nguồn cung, thậm chí sụp đổ. Ảnh minh họaNhiều tổ chức, chuyên gia độc lập dự báo giá kim loại đất hiếm có thể tăng mạnh khi phải tính thêm chi phí logistics và xử lý thay thế. Giá có thể leo lên hàng chục phần trăm, ảnh hưởng trực tiếp tới lợi nhuận của các ngành phụ thuộc.
EU đang gấp rút thảo luận với đồng minh để phối hợp phản ứng, từ tăng đầu tư vào khai thác và tinh luyện nội khối, đến thúc đẩy chuỗi cung ứng đa phương với Mỹ và các đối tác G7.
Quan chức thương mại EU kêu gọi lập chiến lược phòng vệ thương mại và gia tăng hợp tác quốc tế nhằm giảm phụ thuộc chiến lược vào nguồn nguyên liệu từ một bên duy nhất.
Về phần mình, Trung Quốc khẳng định các biện pháp nhằm “bảo vệ an ninh quốc gia” và quản lý xuất khẩu công nghệ nhạy cảm, đồng thời cho biết sẽ thuận tiện hóa cấp phép cho các ứng dụng dân sự không liên quan tới quốc phòng.
