Theo cơ quan hải quan Trung Quốc, giá trị nhập khẩu rau quả của nước này trong 9 tháng đầu năm 2025 đạt khoảng 20,3 tỷ USD, tăng so với cùng kỳ và mở rộng nhu cầu với nhiều loại trái tươi từ các nước láng giềng. Việt Nam nổi lên là một trong những nhà cung cấp tăng trưởng nhanh nhất. Kim ngạch xuất khẩu rau quả Việt sang Trung Quốc đạt khoảng 4,06 tỷ USD trong 9 tháng, chiếm khoảng 20% tổng giá trị nhập khẩu rau quả nước này và rút ngắn khoảng cách với Thái Lan.
Sầu riêng đang là trụ cột giúp kéo kim ngạch. Theo số liệu hải quan Việt Nam, giá trị sầu riêng xuất khẩu đạt khoảng 2,6–2,8 tỷ USD trong 9 tháng, chủ yếu chảy sang Trung Quốc, chiếm phần lớn giá trị ngành. Sự phục hồi thông quan, tăng tần suất xe hàng qua biên giới và nhu cầu tiêu dùng nội địa Trung Quốc vào mùa cao điểm đã góp phần tạo nên đà này.
Sầu riêng là mặt hàng chủ lực trong xuất khẩu rau củ sang Trung Quốc. Ảnh minh họaCó ba yếu tố tạo lợi thế cạnh tranh cho rau quả Việt khi xuất khẩu sang Trung Quốc. Một là khoảng cách địa lý và chi phí logistics thấp. Việt Nam có hơn 1.450 km biên giới biển và bộ tiếp giáp Trung Quốc, giúp rút ngắn thời gian vận chuyển đến các chợ đầu mối Quảng Tây, Quảng Đông, giảm hao hụt và chi phí so với nguồn cung từ Philippines hay Ecuador.
Hai là giá xuất khẩu cạnh tranh. Giá trung bình mỗi tấn sầu riêng và chuối của Việt Nam thấp hơn nhiều so với một số nước cùng xuất khẩu, khiến trái Việt rất hấp dẫn với nhà nhập khẩu biên giới ưu tiên hàng tươi, giá tốt và kiểm soát chất lượng dễ dàng.
Ba là nâng cấp chuỗi giá trị. Trước yêu cầu kỹ thuật ngày càng khắt khe từ Trung Quốc, nhiều doanh nghiệp Việt đã đầu tư kho lạnh, dây chuyền đóng gói, chứng nhận vùng trồng và tuân thủ các nghị định thư kiểm dịch song phương, giúp cải thiện tỷ lệ thông quan và uy tín trên thị trường. Bộ, ngành cũng xây dựng các quy trình kiểm soát riêng cho sầu riêng như một tiền lệ mở đường cho các mặt hàng khác.
Việt Nam đã tận dụng 3 lợi thế để chinh phục thị trường xứ tỷ dân. Ảnh minh họaChuối là ví dụ điển hình cho lợi thế biên giới. Việt Nam xuất khẩu hàng trăm nghìn tấn chuối sang Trung Quốc, với tốc độ tăng đều hàng năm và giá trung bình thấp hơn nhiều so với chuối Philippines hay Ecuador. Những con số gần đây từ hải quan và cơ quan xúc tiến thương mại cho thấy chuối vẫn là mặt hàng có triển vọng để đạt mốc doanh thu lớn hơn nữa.
Dù tăng trưởng ấn tượng, các chuyên gia cảnh báo rủi ro phụ thuộc quá mức vào một vài mặt hàng chủ lực, đặc biệt là sầu riêng. Để bền vững, ngành cần đa dạng hóa sản phẩm xuất khẩu, tiếp tục chuẩn hóa vùng trồng, kiểm soát dư lượng và chỉ tiêu an toàn thực phẩm; mở rộng chuỗi lạnh và nâng cao năng lực thương hiệu, marketing để giảm rủi ro khi giá hoặc yêu cầu thị trường biến động.
